جت آبی؛ پدیده ای زیبا، بالای اتمسفر - مجله سایه

به گزارش عصر ایران، تشخیص این آذرخش های عمودی از روی زمین سخت است، زیرا تخلیه الکتریکی از بالای ابر ها صورت می گیرد. اما دانشمندان از فضا می توانند این پدیده جالب توجه را مشاهده کنند. در 26 فوریه سال 2019، ابزار های موجود در ایستگاه فضایی بین المللی یک جت آبی که از یک آذرخش ابر نزدیک نائورو، جزیره ای کوچک در اقیانوس آرام مرکزی، خارج شده بود را ثبت کردند. دانشمندان این رویداد را در گزارشی جدید که به تازگی در نشریه Nature منتشر شد، تشریح کردند.

دانشمندان ابتدا پنج تابش شدید نور آبی را مشاهده کردند که هر کدام حدود 10 تا 20 میلی ثانیه طول کشید. سپس، جت آبی به شکل مخروطی باریک از ابر منشعب شده و به استراتوسفر، لایه اتمسفری که حدود 6 تا 31 مایل (10 تا 50 کیلومتر) بالاتر از سطح زمین امتداد دارد، گسترش یافت. جت های آبی بیشتر نیتروژن استراتوسفری را بر می انگیزند که در شکل گیری رنگ آبی آن ها نقش دارد.

بر اساس این گزارش، به نظر می رسد که آذرخش های جت آبی زمانی که ناحیه بالای ابر با بار مثبت با مرز بین ابر و هوای بالا با بار منفی تعامل داشته باشد، شکل می گیرند. جت آبی در نتیجه این برخورد الکتریکی، جایی که بار های مخالف جای خود را در ابر تغییر می دهند و الکتریسیته ساکن آزاد می شود، شکل می گیرد. با این وجود، نویسندگان به این نکته اشاره داشتند که ویژگی های جت های آبی و ارتفاعی که آن ها در بالای ابر ها گسترش می یابند، به خوبی مشخص نشده اند، از این رو، این مطالعه به درک ما از این پدیده می افزاید.

درک جت های آبی و دیگر پدیده های مرتبط با توفان های آذرخشی در قسمت بالایی اتمسفر مانند اسپرایت ها (Sprites) و اِلف ها (Elves) اهمیت دارد، زیرا این رویداد ها می توانند بر امواج رادیویی که از هوا عبور می کنند، تاثیر بگذارند که به طور بالقوه می تواند بر فناوری های ارتباطی تاثیرگذار باشد.

همچنین، کارشناسان به این مساله مشکوک هستند که پدیده های قسمت بالایی اتمسفر مانند جت های آبی ممکن است بر غلظت گاز های گلخانه ای در اتمسفر تاثیرگذار باشند، زیرا لایه ازن در استراتوسفر قرار گرفته است، یعنی جایی که این پدیده ها رخ می دهند.

اِلف ها که مخففی برای انتشار نور و آشفتگی فرکانس بسیار پایین به واسطه منابع پالس الکترومغناطیس است، انتشار های نوری هستند که به صورت حلقه های در حال گسترش در یونوسفر، لایه ای از ذرات باردار که 35 تا 620 مایل (60 تا 1,000 کیلومتر) بالاتر از سطح زمین امتداد دارد، ظاهر می شود. اِلف ها زمانی رخ می دهند که امواج رادیویی الکترون ها را در یونوسفر هل می دهند و موجب افزایش سرعت و برخورد آن ها با ذرات باردار دیگر می شوند که انرژی را به شکل نور آزاد می کنند.

تیمی که تابش ها، اِلف و جت آبی را مشاهده کردند از مانیتور تعاملات اتمسفر-فضا (ASIM) آژانس فضایی اروپا، مجموعه ای از دوربین های اپتیکال، نورسنج ها، آشکارساز ها پرتو اکس و آشکارساز های پرتو گاما که به یک ماژول در ایستگاه فضایی متصل شده اند، استفاده کردند.