ابوالفرج اصفهانی دبیر مورداحترام آل بویه

به گزارش مجله سایه، علی بن حسین (284-356ق)، معروف به ابوالفرج اصفهانی، محدث، مورخ، ادیب، شاعر و موسیقی دان ایرانی است.

ابوالفرج اصفهانی دبیر مورداحترام آل بویه

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگارانـ بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

علی بن حسین (284-356ق)، معروف به ابوالفرج، محدث، مورخ، ادیب، شاعر و موسیقی دان ایرانی است.

خاندانی اهل ادب و موسیقی داشت. نسب مادری اش به خاندان ابن ثوابه می رسد که در بغداد می زیسته اند. از نوادگان مروان بن حکم، خلیفه اموی بود و مانند بسیاری از ایرانیان مذهب شیعه داشت.

با آنکه بسیاری از نویسندگان فرهنگ عربی معاصر وی بودند ولی هیچ یک به زندگی ابوالفرج نپرداخته اند. تنوخی فقط یک بار به صله های کلانی که وزیر مهلبی به ابوالفرج می داده است، اشاره می نماید.

ابن ندیم فهرست آثار او را به دست داده و ثعالبی نیز به اشعار او توجه نموده و 12 قطعه کوتاه و بلند از اشعار او را نقل نموده است. خطیب بغدادی نیز همین آگاهی ها را به دست داده است؛ اما یاقوت حموی (574-626ق) اطلاعات جامع تری از احوال ابوالفرج فراهم آورده است. او پس از ذکر نام و نسب و علم و دانش ابوالفرج، از شیوخ و شاگردان وی نام می برد و آن گاه به روایات و داستان هایی که درباره او نقل نموده اند می پردازد.

ابوالفرج در کودکی به بغداد رفت و در آنجا به تحصیل پرداخت. نبوغ و پشتکار و قریحه وی سبب شد که به زودی در دنیا اسلام مشهور گردد و نزد آل بویه در ری و بغداد، آل حمدان در شام و امویان در اندلس از احترام برخوردار گردد. رکن الدوله او را به ری دعوت کرد و مدتی کاتب رسائل او و همکار ابن عمید وزیر (متوفی 359ق) بود. سپس، مهلبی حسن بن محمد (متوفی 352ق)، وزیر معزالدوله، او را به بغداد خواند و مشاور و ندیم خاص خود کرد و تا آخر عمر آن وزیر از وی جدا نشد.

خاندان ابوالفرج، با اینکه مروانی نسب بودند، به مذهب شیعه گرایش داشتند. او در آثار خود اظهار تشیع نموده است و برخی از محدثین سنّی نیز به همین علت، احادیث ابوالفرج را ضعیف دانسته اند؛ ولی علامه حلی و برخی علمای امامیه او را شیعه زیدی مذهب دانسته اند نه اثنی عشری. ابوالفرج در آخر عمر دچار اختلال حواس و فلج شد و در بغداد، در 356ق یا به قولی 362ق درگذشت.

نام معروف ترین شیوخ او چنین است. ابن ابی احوص ثقفی، محمد بن عباس یزیدی، ابونعیم، جعفر بن مروان، ابن درید، ابوبکر بن انباری، طیری و از همه مهم تر عمویش حسن.

او شاگردانی داشت که از آن جمله می توان ابوزکریا یحیی، حسین بن دینار، علی بن ابراهیم دهکی، دارقطنی، ابواسحاق طبری، ابراهیم بن مخلد و محمد بن ابی الفوارس را نام برد.

تألیفات بسیاری را به ابوالفرج نسبت داده اند اما از بین آنها فقط چهار کتاب در دست است. برخی از آثار وی عبارت اند از:

1. الاغانی، کتابی است در 21 جلد که آن را طی 50 سال جمع آوری کرد. این کتاب را می توان دائرة المعارف موسیقی عرب و ذتکره جامع نغمه ها و نغمه پردازان تازی، از عصر جاهلیت تا نیمه اول قرن چهارم هجری دانست. کتاب الاغانی در زمان تألیفش محبوب و مقبول شد، چندان که سیف الدوله یک هزار دینار برای ابوالفرج فرستاد و صاحب بن عیّاد وقتی در این باره شنید، این مبلغ را ناچیز دانست. این اثر نخستین بار در 1285ق در چاپخانه بولاق مصر چاپ شد و اکنون چاپ های متعددی از آن در دست است؛

2. مَقاتل الطالبین، کتابی است در توضیح احوال 216 تن از اولاد ابوطالب که به دلایل سیاسی یا در میدان جنگ یا در زندان، شهید و یا مخفی شده اند. بنا به گفته خود ابوالفرج، این کتاب در جمادی الاول 313ق به سرانجام رسیده است. این اثر نخستین بار در 1307ق در تهران چاپ سنگی شد.

3. ادب الغربا یا آأاب الغربا یا ادباءالغربا، کتابی است ادبی در توضیح احوال و نمونه اشعار برخی شاعران غیرعرب سایر بلاد که ابوالفرج آن را در اواخر عمر تألیف نموده است. این کتاب در 1972 در بیروت، به تلاش دکتر صلاح منجد، چاپ شده است.

4. الاماء الشواعر، این کتاب در 1983 در بغداد به تلاش یونس احمد سامرایی و نوری حمودی قیسی به چاپ رسیده است.

5. کتاب الخمارین و الخمارات؛

6. الاخبار و النوادر؛

7. ادب السماع؛

8. اخبار الطفیلیین؛

9. مجموع الآثار و الاخبار؛

10. کتاب القیان.

4104/

وبلاگ خرید: وبلاگ خرید | این سیستم پیشرفته وبلاگدهی برای فروشگاه های اینترنتی است

منبع: خبرگزاری دانشگاه آزاد آنا
انتشار: 20 مرداد 1400 بروزرسانی: 20 مرداد 1400 گردآورنده: 3ye.ir شناسه مطلب: 5257

به "ابوالفرج اصفهانی دبیر مورداحترام آل بویه" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "ابوالفرج اصفهانی دبیر مورداحترام آل بویه"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید