سفر به سرزمین آذربایجان غربی - مجله سایه

سفر به سرزمین کهن

سفر به سرزمین حاصلخیز و زرخیز آذربایجان با آن کوه های سر به فلک کشیده و رودهای پر آبش. فصل سفر به آذربایجان غربی است. لذت ملاقات از تاکستان های پربار و باغ های میوه و دریاچه ارومیه را از خود دریغ نکنید. با ما به آذربایجان غربی بیایید. سرزمینی که به آن سفر می کنیم مهد تمدن و مرکز علم و دانش بوده است. براساس منابع تاریخی، آذری، زبان متداول مردم آذربایجان بوده و زبان ترکی با نفوذ تدریجی ترکان سلجوقی در این منطقه رایج شده است. زبان آذری از نظر دستوری بسیار غنی است و شاید حتی بتوان آن را یکی از غنی ترین و کامل ترین ادبیات های شفاهی دنیا به شمار آورد.

تماشای های آذربایجان غربی

▪ بی شک، یکی از زیباترین جاذبه های آذربایجان غربی، دریاچه ارومیه است. این دریاچه در فاصله 21 کیلومتری جاده دریا واقع شده و بزرگ ترین دریاچه داخلی کشور است. آب این دریاچه شور و تلخ است و در داخل آن 102 جزیره بزرگ و کوچک وجود دارد. مساحت تقریبی آن 4810 کیلومترمربع، طول آن 130 الی 140 متر و عرضی برابر با 15 تا 40 کیلومتر دارد. عمق میانه دریاچه ارومیه، پنج الی شش متر است. در سال های پس از جنگ دنیای دوم که بیمارستان صلیب سرخ در تهران گشایش یافت، از لجن ساحل دریاچه ارومیه برای معالجه بیماران استفاده می کردند. تنها موجودات زنده این دریاچه، نوعی میگو و خرچنگ به میزان دو سانتی متر است. پرواز دسته جمعی فلامینگوها، پلیکان ها و کاکایی ها در دریاچه ارومیه از تماشای های طبیعت ایران است.

▪ در شهر ارومیه مدرسه راهنمایی از آثار زیبای شهر است و روزگاری از خانه های اشرافی شهر ارومیه به شمار می رفت که با توجه به تخریب کتیه های مربوط به بنا، تاریخ دقیق احداث و نام معمار سازنده آن معین نیست، اما در زمان احداث، متعلق به خوانین قاجار بوده است. در ضلع شرقی این مدرسه، بازار تاریخی ارومیه واقع شده است که از قسمت های مختلف و سراهای متعدد تشکیل شده است و در هر سرا صنف خاصی فعالیت دارد. قسمتی از بازار، دو طبقه است و درون آن مسجد و حمام های مختلفی تعبیه شده است.

▪ در بازار ارومیه، انواع صنایع دستی ایران به خصوص فرش و گلیم موجود است. فرش و گلیم آذربایجان غربی، به دلیل طرح و رنگ ثابت آن از امتیازات ویژه ای برخوردار است. در کنار صنعت فرش و گلیم باید از صنایع سفال و سرامیک، ریزه کاری و نازک کاری چوب، معرق کاری و بافتنی های دستی نام برد.

▪ در 45 کیلومتری غرب ارومیه، دریاچه طبیعی به وسعت تقریبی پنج هکتار وجود دارد که محل زیست انواع آبزیان از جمله ماهی قزل آلا است بعلاوه محل مناسبی برای صید ماهی و گذران اوقات فراغت دوستداران طبیعت می باشد. این دریاچه بسیار زیبا، مارمیشو نام دارد. در فاصله 35 کیلومتری غرب ارومیه و در راستا جاده، پیست اسکی خوشاکو قرار گرفته که یک مجموعه تفریحی و ورزشی بسیار زیباست و چندین ماه از سال پوشیده از برف می باشد.

▪ اگر از شهر ارومیه به سمت سلماس بروید، 76 کیلومتر پس از ارومیه، در روستایی به نام خان تختی، بر روی قطعه سنگ صاف و بزرگی، نقوش حجاری شده ای به همین نام خواهید دید. این کتیبه ها، حاوی نقش مردی است که بر اسب راهواری سوار است و نقوش دو سوار دیگر در کنار آن به چشم می خورد. لباس این مردان مانند البسه دوران ساسانی است.

▪ شهرستان خوی نیز از شهرهای تماشای استان آذربایجان غربی است. یک برج تاریخی بسیار زیبا در این شهر واقع شده که با شاخ های آهو، بزرکوهی و قوچ های شکار شده به وسیله شاهان صفوی زینت داده شده است. این برج، مناره شمس تبریزی نام دارد.

▪ یکی از شهرهای تماشای آذربایجان غربی که سفر به آن را به شما توصیه می کنیم، شهرستان ماکو است که آثار و جاذبه های گردشگری متعددی دارد. یکی از این آثار که در پنج کیلومتری شرق جاده ماکو - تبریز واقع شده، پل پنج چشمه نام دارد. تاریخ احداث پل به زمان صفویه می رسد.

▪ در فاصله 45 کیلومتری شمال شرقی تکاب، قصر بزرگ و باشکوهی به نام تخت سلیمان واقع شده که مرکز آتشکده بزرگ شهریاران ساسانی به نام آذرگشب و یکی از آتشکده های معروف زمان ساسانی می باشد.

▪ شهر سردشت آبشار بسیار زیبایی به نام شلماش دارد، با دره ای سرسبز و زیبا در کنار جنگل های پراکنده و زیبا. این آبشار از شاخه های رودخانه معروف زاب کوچک محسوب می گردد.

▪ چنانچه علاقه مند به تماشا غارها هستید، حتما از غار زیبای سهولان تماشا کنید. این غار از شگفتی های بی نظیر آفرینش است و بعد از غار علیصدر همدان، دومین غار آبی ایران به شمار می آید. کافی است 43 کیلومتر از شهرستان مهاباد به سمت بوکان بروید تا این غار بی نظیر را ببینید. کوه های بلند و برف گیر اطراف آن در زمستان و پوشش

▪ قره کلیسا (کلیسای تاتاووس) که به نام تادی مقدس معروف است، در روستای قره کلیسا از توابع چالدران واقع شده است و از دو قسمت سیاه و سفید تشکیل شده است. کلیسای سیاه، قسمت قدیمی و کلیسای سفید که جدیدتر و بزرگ تر از کلیسای سیاه است. تعداد دیرهای اطراف کلیسا 44 باب و مساحت کل مجموعه کلیسا با حصار دیرها حدود 6300 مترمربع است.

جشن انگور جشن انگور

جشنی است که مردم آذربایجان در اواخر شهریورماه هر سال برگزار می نمایند. برترین انگورها را از باغ های شان می چینند و آنها را به میدان ها می آورند و از بین آنها مرغوب ترین سبدهای انگور را انتخاب می نمایند. مردم در این جشن لباس های نو و زیبای محلی می پوشند و آواز می خوانند و شادی می نمایند. این مراسم علاوه بر شور و شوق فراوانی که دارد، نوعی انگیزه رقابت سالم را بین باغداران انگور به وجود می آورد.

عروسی در آذربایجان

صبح روز عروسی، تعدادی از مردان خانواده داماد به خانه عروس می فرایند تا صورت جهیزیه را امضا نمایند و در این روز به شادی می پردازند. اگر کسی باشد که تا این روز شادباش نداده باشد، حتما باید به عروس شادباش بدهد. آن گاه عروس با پدر، برادر یا یکی از بستگانش به خانه داماد می فرایند و داماد به استقبال آنها می آید و بر سر عروس، پول و نقل می ریزد.

در مراسم حنابندان هم که شب قبل از عروسی برگزار می گردد، مردان خانواده و دوستان، در خانه داماد به صرف شام دعوت می شوند و پس از صرف شام، خوانچه های حنا را از منزل عروس به آن جا می برند. تعداد خوانچه ها نباید زوج باشد، زیرا به اعتقاد آنان گرفتاری به همراه می آورد. پس از صرف شام و شیرینی، زمان معین ساقدوش و سلدوش فرا می رسد.

مردم هر خطه از سرزمین ایران، باورها و اعتقادات خاصی دارند. آذربایجانی ها نیز دارای اعتقادات و باورهای خاص خود هستند مثلا معتقدند هر کس که کف پایش بخارد، به سفر می رود یا اگر کسی خواب بدی دید باید آن را برای آب تعریف کند تا تعبیر خوشایندی داشته باشد. در آذربایجان و به خصوص ارومیه، دختر نوزاد را زودتر از چهل روز و پسر نوزاد را زودتر از سه ماه پس از تولد از خانه بیرون نمی برند، زیرا عقیده دارند ذوق و شوق کسانی که کودک را برای اولین بار می بینند، سبب بیماری او خواهد شد. آذری ها ضرب المثل های شیرینی هم دارند. مثلا می گویند: نان را بینداز توی دریا، ماهی نمی داند اما خدا می داند. یا این که دوست باوفا از یاد نمی رود، حتی اگر صد سال او را نبینی.

اقتصاد در آذربایجان غربی آذربایجان غربی، موقعیت جغرافیایی مطلوبی دارد. بیشتر زمین های این منطقه حاصلخیز و زراعی هستند و پنجاه درصد مردم استان در روستاها زندگی می نمایند. مهم ترین محصولات جغرافیایی استان عبارتند از: گندم، جو، برنج، سیب زمینی، آفتابگردان، میوه های هسته دار، توت و گردو. آذربایجان غربی از غنی ترین مراتع طبیعی ایران است و برای پرورش زنبور عسل نیز بسیار مناسب می باشد.

موسیقی آذری

مهم ترین خصوصیت موسیقی زیبای آذری، بدیهه نوازی است. هنرمند، نیروی خلاقیت خویش را به کار می اندازد و به خلق موسیقی زیبایی می پردازد. عاشیق های آذربایجان که سروده های آذری می سرایند، مالک گنجینه هنر و ادبیات تاریخی مردمان این سرزمین هستند. آنها در وصف سرزمین مادری و دلاوران و قهرمانان آن، در مراسم عروسی و حتی در مراسم عزاداری می خوانند. یک نوع موسیقی دیگر نیز در آذربایجان رواج دارد که بیشتر به هنگام کاشت و برداشت محصول و به وسیله کشاورزان اجرا می گردد.

پوشاک آذربایجان، تلفیق زیبای رنگ ها

مردان آذری کونیک که پیراهن نخی بدون یقه، آستین دار و به رنگ سفید است می پوشند. شلوارهای شان معمولا از جنس کتان یا پارچه های نخی و به رنگ های تیره است. کت بلندی به تن می نمایند که بیشتر شبیه به کت های دوره قاجار است و نیم تنه بلند آن با چند دکمه بسته می گردد ولی نیم تنه پایین آن گشاد و جلو باز است و در پشت چین دارد. زمستان ها پابندی دارند که ساق ها را می پوشاند و از جنس پشم است و برای تزئین آن از پشم های رنگی نیز استفاده می گردد.

زنان آذری نیز پوشاک خاصی دارند. بانوان مسن از چرقد زیاد استفاده می نمایند. چرقد معمولا از جنس پارچه های نخی گلدار است و به صورت چهارگوش دوخته می گردد و آن را به صورت سه گوش روی سر انداخته و زیر گردن به هم می بندند. عرقچین دارند که کلاهی است کاسه ای با نقش و نگارهای سوزن دوزی شده که قسمت جلوی آن را سکه دوزی می نمایند و در مراسم عروسی بر سر می گذارند، بعلاوه دامن کوتاه و پرچینی دارند به نام شیلیته. جوراب شان ساپ نام دارد که از جوراب مردان آذربایجان لطیف تر است. پاپوش که بین زنان و مردان آذری مشترک است از جنس لاستیک سیاه و کف داخل آن قرمز رنگ است. زیورآلات زنان آذری، گوشواره و اشرفی است. سنگ سیاهی به نام شوح را نیز با عقیق به بند می کشند و برای تزئین از آن استفاده می نمایند.