کوزه های مصری که اندام های انسان در آن ها دفن می شدند - مجله سایه

به گزارش فرادید، بدن آن ها نیز باید به درستی مومیایی می شد، از جمله اینکه ارزشمندترین اندام هایشان را با دقت استخراج می کردند و در چهار ظرف خاص قرار می دادند که طبق عقاید مصری هر یک از چهار پسر هوروس مأموریت مهم حفظ آن ها را برای همواره بر عهده داشتند. این ظروف به کوزه های کانوپیک معروف هستند.

(کوزه های کانوپیک ایستمخب، دوره میانی سوم)

هر کتاب لغتی را که جستجو کنید، واژه کانوپیک (Canopic) را به کانوپس (Canopus) ربط می دهد؛ فرمانده یونانی که در جنگ تروی مبارزه کرد. او سکان دار منلائوس قهرمان بود که پس از لشکرکشی موفقیت آمیز در تروی، هنگامی که در ساحل شمالی مصر بود، مار او را گزید و جانش را گرفت. منلائوس بنای یادبودی را به یاد او ساخت و در آنجا شهری توسعه یافت که نامش برگرفته از نام او بود.

در دوران یونان کلاسیک تصور می شد مصریانِ محلی، کانوپوس را به عنوان یک موجود الهی می پرستند؛ موجودی به شکل کوزه با پا های کوچک، گردن نازک، بدن متورم و پشت گرد. روشن نیست آیا این یک سوء تفاهم از جانب مسافران یونانی بوده یا یک داستان ساختگی است، اما واقعیت این است که کانوپس هرگز در مصر تکریم نمی شد.

(کوزه کانوپیک حدود 1427-1400 ق. م.)

در واقع، مصریان کوزه های کوچکی داشتند که درپوش آن ها اغلب به شکل خدایان حکاکی میشد و همراه جسد متوفی در مقبره دفن می شدند. درون هر یک از این کوزه ها اندام خاصی بود که کاهنان با دقت از بدن متوفی خارج نموده بودند. این کاهنان مراسم مومیایی را اجرا می کردند. کوزه ها به علت تداعی نادرست با افسانه منلائوس و کانوپوس، به کوزه های کانوپیک معروف شدند.

زندگی پس از مرگ مصریان

(صحنه ای از کتاب مردگان، دوره بطلمیوسی 332-30 قبل از میلاد)

برای درک بهتر رسم عجیب نگهداری اعضای بدن در ظروف کوچک، باید با مبنای باور های مصریان درباره زندگی پس از مرگ آشنا شد. نخست اینکه، آن ها مفهومی شبیه به روح نداشتند؛ در عوض معتقد بودند بدن از موجودات یا مواد مختلفی تشکیل شده که همه آن ها پس از مرگ، از جمله بدن فیزیکی به زندگی خود ادامه می دهند. به همین علت لازم می دانستند اندام خاصی را به برترین شکل ممکن حفظ نمایند. به همین علت مشابه، مصریان معمولاً غذای تازه یا مدل هایی از غذا را داخل مقبره ها قرار می دادند تا متوفی حتی پس از مرگ هم به قدر کافی تغذیه گردد.

مصریان باور داشتند که بدون تشریفات مناسب، مردم نمی توانند به عالم اموات راه پیدا نمایند؛ جایی که زندگی ابدی در انتظار آن هاست. مصریان عقیده داشتند همه شایستگی زندگی ابدی در عالم اموات را ندارند. به همین علت هر متوفی ناچار است در به اصطلاح تالار ماعت توقف کند. تالار ماعت جایی برای محاکمه در نظر گرفته می شد. برای مصریان، ماعت ایزدبانوی راستی، درستی و داوری و نمادی از نظام مندی جاودان در دنیا بوده است.

در تالار ماعت، آنوبیس قلب متوفی را روی ترازو با پر وزن می کرد. اگر قلب او از پر سبک تر بود، می توانست به دنیای اموات برود. اما حتی در آن صورت نیز این سفر سخت بود و بنابراین مصریان انواع کتاب ها و دستورالعمل ها را با مسیر های دقیق و حتی نقشه هایی در خصوص چگونگی رسیدن به مکان زندگی ابدی نوشتند.

مومیایی کردن در مصر باستان

(کوزه های مومیایی و کانوپیک، حدود 1300 ق. م.)

مصریان از بدو تاریخ پیدایش خود به طور مستمر روش های مومیایی کردن را ارتقاء دادند. از آنجا که بیشتر انسان ها و تعداد زیادی از حیوانات پس از مرگ تحت عمل جراحی قرار می گرفتند، مومیایی نمایندگان درک کاملی از بدن و اندام های آن داشتند. بر اساس باور های آن ها، اندام های خاصی مانند روده، کبد، ریه و معده برای زندگی پس از مرگ ضروری بودند، چون ادامه زندگی در دنیا دیگر را تضمین می کردند.

به همین علت در مراسم تدفین، این چهار اندام در کوزه های جداگانه نگهداری می شد. با این حال، چون قلب را جایگاه روح در نظر می گرفتند، آن را از بدن جدا نمی کردند. آن ها برای بیرون آوردن مغز از سر از موچین های منحنی استفاده میکردند و آن را از راه سوراخ های بینی به داخل مغز فرو می کردند و آن را پس از بیرون آوردن دور می انداختند، چون اعتقاد داشتند عضو مهمی نیست.

چهار اندام اصلی با دقت مومیایی و حفظ می شدند. به غیر از این، تمام رطوبت بدن گرفته می شد و آغشته به معجونی میشد که در گذر زمان تغییر می کرد، اما عموماً شامل چندین لایه بسته بندی و رزین روغنی می شد. جسد را پس از مومیایی شدن درون تابوت قرار می دادند.

پسران هوروس که بودند؟

(چهار پسر هوروس، دوره میانی سوم، حدود 750-700 پس از میلاد)

بر اساس متون اهرام، هوروس بزرگ چهار فرزند پسر داشت: داموتف، حاپی، ایمستی و کبه سنوف. با این حال، در متون نام مادرشان قید نشده است. منابع دیگر ادعا می نمایند اوزیریس، خدای مردگان، پدر این خدایان بوده است و بر اساس متون دیگر، آن ها از زنبق یا گل نیلوفر آبی به دنیا آمدند. آن ها برای نخستین بار در متون اهرام پادشاهی قدیم ظاهر شدند، اما از پادشاهی میانه به بعد به عنوان محافظان احشاء متوفی به چهره های مهمی تبدیل شدند. هر یک از پسران هوروس مسئول حفاظت از یک اندام بود. هر پسر نیز به نوبه خود از سوی الهه های معینی همراهی و محافظت می شد.

1. حاپی (Hapi)

Hapi خدایی با سر بابون بود که از ریه ها محافظت می کرد. او نماینده شمال بود و از حمایت الهه نفتیس برخوردار بود. حاپی نقش محافظت از تاج و تخت اوزیریس در عالم اموات را هم بر عهده داشت.

2. داموتف

داموتف خدایی با سر شغال بود که از معده محافظت می کرد. او نماینده شرق بود و همسرش الهه نیث بود. معنای داموتف کسی است که از مادرش محافظت می نماید.

3. ایمستی

ایمستی سر انسان داشت و وظیفه اش محافظت از کبد بود. او نماینده جنوب بود و ایسیس از او محافظت می کرد. معنای نام او مهربان است. او تنها پسر هوروس بود که نماد حیوانی نداشت.

4. کبه سنوف

کبه سنوف سر شاهین داشت و از روده ها محافظت می کرد. او نماینده غرب بود و الهه همراهش سِرکِت بود. او علاوه بر محافظت از روده، وظیفه داشت بدن متوفی را با آب خنک تازه نگه دارد.

کوزه های کانوپیک در طول تاریخ

(کوزه های دوره میانی سوم حدود 1069-945 پ. م.)

کوزه های کانوپیک نخستین بار در اوایل پادشاهی قدیم ظاهر شدند، ابتدا به صورت ظروف ساده بدون کتیبه که برای نگه داشتن اندام های خاص به میزان کافی بزرگ بودند. این ظروف تکامل یافتند و در اوج پادشاهی میانه، همه آن ها حکاکی های پیچیده داشتند و درب های آن ها به شکل سر هر پسر هوروس بود.

در سلسله نوزدهم پادشاهی نو، دیگر اندام ها را درون کوزه های کانوپیک نمی گذاشتند. در واقع، دیگر عضوی را از بدن خارج نمی کردند، دقیقاً همان کاری که همواره با قلب انجام می دادند. اگرچه دیگر از کوزه های کانوپیک برای نگهداری اندام استفاده نمی شد و حفره هایشان کوچک یا حذف شد، اما درب آن ها همچنان مزین به سر پسران هوروس بود. به این کوزه ها، کوزه های دامی (Dummy) می گفتند و از آن ها بیشتر به عنوان اشیائی نمادین برای نمایش اهمیت و حفاظت از خدایان استفاده می شد تا مصنوعات کاربردی.

آماده شدن برای زندگی پس از مرگ

(صندوق چوبی هاپیانختی برای کوزه های کانوپیک، سلسله دوازدهم پادشاهی میانه مصر)

مقبره های مصری اساساً دنیا صغیرِ دنیای خارج از مقبره بود. این به آن معناست که طراحی و ساخت آن ها به گونه ای بود که بدل دنیای بیرون باشد و با هر چیزی که برای زندگی کامل پس از مرگ لازم باشد کامل گردد. ما به غذا ها و فرآیند مومیایی کردن که برای حفظ بدن بود اشاره کردیم. در دوره های خاص، مومیایی ها به طور دوره ای نبش قبر می شدند و مراسمی به نام باز کردن دهان انجام می شد. هدف از برگزاری چنین مراسمی این بود که اجازه دهند مرده نفس بکشد و با بستگان زنده خود ارتباط کلامی برقرار کند. با این حال، در بخش اعظم تاریخ مصر، این مراسم فقط برای مجسمه ها یا تابوت ها انجام می شد.

داخل مقبره، انواع اثاثیه، وسایل منزل، لباس، صندل، بازی ها و حیوانات خانگی مورد علاقه متوفی وجود داشت. این اشیاء به متوفی اطمینان خاطر می داد که در عالم اموات هرگز به چیزی از دنیای زندگان احتیاج نخواهند داشت. در مقبره توت عنخ آمون ارابه های واقعی دفن شده بود تا از حمل و نقل پادشاه پس از مرگ مطمئن شوند. در مصر باستان آماده سازی برای مرگ یک کسب و کار بزرگ و سودآور بود.

چرا کوزه های کانوپیک مصری مهم هستند؟

(تجهیزات کانوپیک مادر سلطنتی Tjuiu، سلسله هجدهم، حدود 1549-1292 پ. م.)

تا اینجا آموختیم مصریان چگونه کبد، روده، ریه و معده متوفی را استخراج می کردند و درون ظروف جداگانه می گذاشتند. سپس این ظروف را در همان مقبره ای که مومیایی واقعی در آن بود، قرار می دادند. شاید این فرایند ناآشنا و عجیب به نظر برسد، اما به دلایل دیگری اهمیت دارد. به لطف این روش ها که نسل به نسل در طول قرن ها انجام شد، مصریان باستان به دانش گسترده ای در خصوص بدن انسان دست یافتند؛ بنابراین روشن می گردد که چرا از میان تمام مردم دوران باستان، مصریان پیشرفته ترین دانش آناتومی و پزشکی را داشتند. بسیاری از روش های درمان بیماری های امروزی از مصر شروع شد و پیشرفت های آن ها در جراحی، دانش امراض زنانه و حتی دندان پزشکی تا به امروز بسیار چشمگیر بوده است.