سیطره دانشگاه آزاد اسلامی بر مرزهای دانش، دیپلماسی علمی راهبردی در راستا رونق ماموریت های دانشگاهی - مجله سایه

اگر علاقمند به دریافت بهترین خدمات تحصیل در کانادا هستید با ما همراه شوید، با مجری مستقیم ویزای تحصیلی کانادا، با دریافت مشاوره رایگان از مجربترین تیم مهاجرتی کانادا، بهترین مسیر را به سوی مدارو، کالج ها و دانشگاه های کانادا انتخاب کنید.

به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه و سیاست گروه دانشگاه خبرگزاری خبرنگاران، دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بخشنامه ای آیین نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی را به معاونان، روسای مراکز و مدیران کل سازمان مرکزی و روسای استان ها، واحدها و مراکز آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ کرد.

دکتر طهرانچی این بخشنامه را در راستای پیاده سازی راهبردهای نظام فرهنگی- تربیتی، نظام آموزشی، نظام پژوهش و فناوری، نظام مدیریتی و... همچنین تحقق اهداف اسناد بالادستی کشور در حوزه علم و فناوری نظیر سند جامع روابط علمی­ بین المللی ­جمهوری اسلامی ایران مصوب­ شورای ­عالی ­انقلاب فرهنگی و سیاست ­های کلان دانشگاه در حوزه علم و فناوری و دیپلماسی علمی ابلاغ نموده است.

آیین نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شد

دیپلماسی عمدتاً به قواعد و قوانینی اطلاق می گردد که روابط بین الملل را به وسیله ملاقات و گفت وگوهای دیپلمات های رسمی برقرار می نماید. به عبارت ساده تر دیپلماسی مجری سیاست خارجی در چارچوب قوانین و چشم اندازهای سیاست خارجی هر کشور است. درواقع به این قوانین دکترین سیاست خارجی گفته می گردد که به وسیله رئیس هر حکومت یا وزیر امورخارجه اعلام می گردد و دیپلماسی باید در خدمت این دکترین قرار بگیرد.

دیپلماسی علمی قرار است به وسیله سازوکار دیپلماسی بین دولت ها، موسسات، متخصصان و مردم ارتباط و تعامل هدفمند ایجاد کند. بی شک اگر کشوری به دنبال ایجاد فرصت برای توسعه علمی، فناوری و نوآوری باشد تنها راه دستیابی به آن، دیپلماسی علمی است.

بهره جستن از ظرفیت های علم و فناوری برای تحقق اهداف سیاست خارجی دولت ها و همچنین بهره گیری از ابزارهای دیپلماتیک و سیاست خارجی جهت ارتقا علم و فناوری در درون کشورها را نیز می توان از دیگر نتایج دیپلماسی علمی نام برد.

علم را هیچ گاه نمی توان در چهاردیواری محصور کرد چراکه علم تحت تاثیر عوامل مختلف از جوامع گوناگون است. علم برای زایش احتیاج به تعامل دارد و از این رو تعامل بین المللی در ارتقای علمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

یاری دیپلماسی علمی به ارتقای کشور در حوزه فناوری و علمی

از مزایای دیپلماسی علمی یاری به پیشرفت کشور در حوزه فناوری است. در این زمینه علیرضا شیخ عطار، مشاور امور بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است که مسلماً امروزه علم و فعالیت علمی دیگر مثل 150 یا 200 سال گذشته نیست که مثلاً ادیسون در زیر شیروانی خودش به تنهایی کارهایی انجام دهد که منجر به اختراع وسیله یا اکتشاف چیزی گردد. علم بسیار دینامیک و فعال است و لازمه توسعه علمی، تعاملات علمی بین دانشمندان است. مرز هم نمی شناسد.

سکینه ببری گنبد، مدیر روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال نیز در این باره می گوید عزت و قدرت دو ستون پیشرفت کشور محسوب می گردد. امروزه قدرت فارغ از وجوه سخت افزاری بازنمایی نرم افزارانه نیز دارد. بدین معنا که الزاماً کشوری با جغرافیایی وسیع، جمعیت فراوان، منابع طبیعی و دیگر منابع عینی قدرت نقش پذیری مقتدرانه را ایفا نمی نماید هرچند همه این ها لوازم قدرتمندی محسوب می گردد اما در عصر حاضر دیپلماسی علمی می تواند به فراوری ثروت و قدرت منجر گردد.

تأثیر برندسازی علمی در نظام بین الملل/ ضرورت فراوری ثروت و قدرت با بهره گیری از دیپلماسی علمی

به گفته وی دیپلماسی علمی کوشش در جهت کسب رجحان و رهبری در جنبش نرم افزاری و فراوری علم است و این همان بعد قدرت نرم است. از این منظر کسب مرجعیت علمی مستلزم بهره گیری از ابزارهایی است که این مهم را تسهیل کند.

محمدحسن برهانی فر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز با بیان اینکه توسعه علمی بدون دیپلماسی علم و فناوری امکان پذیر نیست، می گوید توسعه علمی مبنای توسعه کشور است، در این بین مهم ترین نقش در این حوزه بر عهده دانشگاه ها و جامعه علمی کشور است، دانشگاه ها با فراوری علم و توسعه فناوری ضمن ثروت آفرینی، توسعه مالی کشور را رقم می زنند. در این بین ارتباطات بین المللی باعث معرفی فناوری های توسعه یافته کشور شده و نوعی اقتدار ملی را به همراه دارد.

اهمیت پژوهش مشترک در ارتقای علمی کشور

در جهت دیپلماسی علمی از انجام پژوهش های مشترک نباید غافل شد چراکه این پژوهش ها می تواند افق های تازه ای را برای محققان به ارمغان بیاورد. شیخ عطار در این باره می افزاید حتماً تعاملات علمی در پروژه های مشترک تجلی می یابد و یک عنصر اجتناب ناپذیر در توسعه علمی است.

البته بدیهی است منافع سیاسی کشورها هم در این زمینه نقش مؤثری دارد. یعنی در اولویت بندی تعیین همکار و شریک، حتماً به جز خود آن موضوع خاص علمی و فنی، باید منافع سیاسی کشورها هم دیده گردد. برای ما که شرایط ویژه ای در دنیا داریم باید دقت داشته باشیم که همکاری های علمی با کشورهایی باشد که سابقه قصد سوء در خصوص کشور ما نداشته اند.

برهانی فر در این زمینه معتقد است انجام پژوهش های مشترک و تبادل استاد و دانشجو یکی از روش های اصولی دیپلماسی علمی محسوب می گردد و علاوه بر آشنایی بین فرهنگ ها در ارتقای علمی محققان و آشنایی با مباحث فناوری روز دنیا اهمیت بسیار زیادی دارد.

فناوری با دیپلماسی علمی/ چالش ها با تعامل علمی در کوتاه مدت حل می گردد

به گفته مرتضی قائمی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان همدان، هم افزایی علمی و جمع و تزاید بین اندیشه ها و پژوهش ها، زمینه رشد تصاعدی و سریع را فراهم می نماید و باعث می گردد احتیاج به پژوهش های مدت دار در زمانی کوتاه به نتیجه برسد.

ببری گنبد در این باره می گوید تعاملات مشترک علمی به دلیل منافع متقابل آن در راستای قدرت افزایی و ثروت آفرینی قابل تحلیل است. نوآوری در حوزه های فناوری، جذب توریست علمی در حوزه برند سازی آموزشی و کوشش برای ایجاد همگرایی آموزشی حول ارزش های اجتماعی و فرهنگی کشورها، بسترهایی را برای ارتقا علمی دانشگاه فراهم می نماید.

شکوفایی علمی نخبگان با به اشتراک گذاشتن تجربیات

موضوع مهم دیگر در تعاملات بین المللی انتقال تجربیات است. فناوری که مورد احتیاج یک کشور است با اشتراک گذاری قابل انتقال به کشور دیگر می گردد.

ببری گنبد معتقد است تجربه زیستی کشورهای مختلف به ویژه کشورهایی که سابقه روابط خارجی مثبت داشته ایم می تواند در بهره مندی از دانش روز دنیا بسیار تأثیرگذار بوده و بر شکوفایی علمی نخبگان دانشگاه بیفزاید.

به گفته برهانی فر تبادل و مراودات علمی باعث بهره گیری مناسب از تجربیات، نتایج تحقیقات و پژوهش ها و در نهایت دریافت ایده های جدید، توسعه و آمادگی ذهنی و شکوفایی علمی در میان محققان و نخبگان شده و نتیجه آن توسعه فناور های جدید است.

شیخ عطار نیز در این زمینه معتقد است در زمان پیامبر اسلام(ص) که چین به عنوان دورترین کشور برای دنیا اسلام مطرح بود، پیامبر(ص) توصیه می کردند که حتی اگر شده، علم را از چین بگیرید. این یعنی همان همکاری های علمی.علم که یک کالای بسته بندی شده نیست. این یعنی تعاملات فکری، یعنی کارهای مشترک پژوهشی و تحقیقی. بنابراین مسلماً مشارکت در کار علمی که موجب توسعه علمی و نهایتاً توسعه کشور می گردد.

حرکت دانشگاه آزاد اسلامی برای تحقق دیپلماسی علمی

به گفته شیخ عطار که خود زمانی معاون امور بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی بود، تعاملات بین المللی از دو سال پیش در دانشگاه شروع شده است. براساس این سند کشورهای هدف تعیین شده و حتی با 12 کشور تفاهم نامه همکاری امضا شده ولی به دلیل شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاده است.

قائمی نیز با بیان اینکه تجربه، سرمایه ای ارزشمند است و مقدمه و سنگ بنای ارتقای سریع تر نخبگان را شکل می دهد، اضافه نمود: به تازگی حرکت ها و برنامه های خوبی در این راستا ازجمله تشکیل مدیریت های مربوط برای تسریع کار در دانشگاه آزاد اسلامی اجرا شده است.

برهانی فر حرکت دانشگاه آزاد اسلامی در تحقق دیپلماسی علمی را مثبت و در راستای سیاست های علم و فناوری کشور می داند و معتقد است دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی برمبنای سیاست های کلان اسناد بالادستی مانند سند دانشگاه اسلامی، سند جامع روابط علمی - بین المللی جمهوری اسلامی ایران، نقشه جامع علمی کشور و سیاست های کلان علم و فناوری است که با ابلاغ آیین نامه دیپلماسی علمی هدفمند شده و با هم افزایی زمینه ساز برداشتن گام های مؤثری در راستای توسعه علمی دانشگاه و کشور خواهد شد.

ماموریت مراکز تحقیقاتی مشترک با مراکز معتبر علمی بین المللی

مراکز تحقیقاتی مشترک یکی از موارد تاکید شده در سند دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی است. در این زمینه شیخ عطار می گوید این موضوع بستگی به شرکا دارد. الان با عراق و سوریه هم تفاهم نامه داریم، هم برنامه های اجرایی که البته همان طور که گفتم به تأخیر افتاده است. بستگی به مزیت های نسبی که آنها دارند هم دارد.

ببری گنبد در این زمینه بر این باور است که طبق آنچه در سند متأخر پیرامون دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد آمده برگزاری دوره های مشترک آموزشی با دانشگاه های معتبر خارجی و مشارکت در اجرای طرح های پژوهشی و فناوری بین المللی، برگزاری دوره ها و کارگاه های علم و فناوری در واحدهای دانشگاهی، برگزاری نمایشگاه های ویژه علم و فناوری، راه اندازی دوره های آموزشی پسادکتری، ایجاد مؤسسات پژوهشی و آزمایشگاهی مشترک با دانشگاه های مطرح و معتبر دنیا، تعامل با سازمان های بین المللی و ایرانیان حاضر در این سازمان ها، راه اندازی پارک علم و فناوری، مراکز رشد واحدهای فناور و نشریات علمی و تخصصی با مشارکت دانشگاه های مطرح و معتبر دنیا در واحدهای دانشگاهی مستعد و... از دیگر راهبردها و اقدامات مبتنی بر دیپلماسی علمی معرفی شده است.

ماموریت مطالعاتی اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری

ماموریت مطالعاتی اساتید و دانشجویان دوره دکتری نیز در سند دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.

به گفته شیخ عطار یک سنت و شیوه ای که در دانشگاه های دولتی و دانشگاه آزاد اسلامی از قدیم وجود داشت فرصت مطالعاتی بود. متأسفانه این فرصت مطالعاتی بیش از اینکه فرصت سازی باشد، فرصت سوزی بود.

بازیگران دیپلماسی علمی فرهیختگان هستند/ دیپلماسی علمی مقوّم و تقویت کننده مجموعه دیپلماسی است

یعنی بسیاری از اعضای هیئت علمی با استفاده از ارز دولتی یا ارز ارزان قیمت، 6، 8 یا 9 ماه به کشوری می رفتند که آن هم بیشتر بر اساس رابطه شخصی اساتید با یک استاد یا عضو هیئت علمی در کشورهای مختلف عمدتاً هم غربی شکل می گرفت و در این 8 و 9 ماه هم -البته آن طور که بنده آنالیز کردم و فکر هم نمی کنم کسی بتواند خلاف این را هم ثابت کند- دستاورد خاصی نداشتند.

وی معتقد است اکنون با دستورالعملی که دانشگاه آزاد اسلامی صادر نموده و در هیئت رئیسه هم بحث شده، قرار است که موضوع فرصت های مطالعاتی سامان پیدا کند و حتی اسمش به مأموریت مطالعاتی تغییر پیدا کند. یعنی اعضای هیئت علمی یا دانشجویان دکتری که کار پژوهشی دارند با شرط پیدا کردن شریک (پارتنر) مناسب مأموریت مطالعاتی صورت گیرد. البته آن هم در کشورهایی که باز آن دو اصل که گفته بودم رعایت گردد، خصوصاً این طور نباشد که در کشورهایی انجام گردد که شائبه دشمنی یا سوءاستفاده یا جاسوسی داشته باشند.

مشاور امور بین الملل رئیس دانشگاه آزاداسلامی می گوید البته برنامه این نیست که تنها ما استاد بفرستیم بلکه در برنامه هست که استاد و دانشجو هم بپذیریم. این موضوع را به کشورهای منطقه پیشنهاد کردیم و استقبال هم نموده اند. برنامه داریم که بعد از گذشتن از شرایط کرونایی، اعضای هیئت های علمی این کشورها را هم برای فرصت های مطالعاتی در داخل کشور بپذیریم.

در این میان قائمی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان همدان می گوید قاعدتاً داشتن برنامه در قالب طرح پایش به هدفمندی و تأثیرگذاری بیشتر پژوهش ها و طرح یاری می نماید و دانشگاه در همین جهت در حال حرکت است.

تاثیر دیپلماسی علمی در برطرف چالش های کشور

بسیاری از مسائل کشورها در زمینه های مسایل زیست محیطی، آب، انرژی، اقتصاد و غیره مشترک است. بعضی بر این مسائل فائق آمدند بعضی هم همچنان با آنها درگیرند. بنابراین می توان از تجربه های پیروز دیگران استفاده کرد.

برهانی فر در پاسخ به این سؤال که دیپلماسی علمی به چه میزان می تواند در برطرف چالش های کشور مؤثر واقع گردد؟ می گوید که حل چالش ها و مسائل کشور با استفاده از علم روز دنیا و به وسیله تبادل علمی بین محققان و دانشگاهیان داخلی با خارجی به ویژه در کشورهای صاحب نام در زمینه های تعیین، باعث انتقال تجربیات و توسعه فناوری های نوین دانش بنیان می گردد و در نهایت توسعه مالی- اجتماعی کشور را به همراه خواهد داشت.

قائمی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان همدان با بیان اینکه دیپلماسی علمی می تواند در برطرف چالش های کشور مؤثر واقع گردد، می گوید مسائلی که حل آنها احتیاج به مدت ها و دوره های طولانی دارد را می توان با دیپلماسی، هم افزایی و تعامل علمی به دوره های کوتاه تبدیل کرد و سریع تر، دقیق تر و مؤثرتر به نتیجه رسید.

4040/