خبرنگاران بین میزان مرگ و میر کرونا با فقر رابطه مستقیم وجود دارد - مجله سایه

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در خصوص موضوع فقر و اخلاق فرهنگی مدرن در این وبینار گفت: در خصوص بحران کرونا که درگیر هستیم ممکن است موج های دیگری نیز داشته باشد و این اپیدمی ها معمولا چندین موج دارد و با آرام شدن یک موج نباید تصور کرد خطر برطرف شده تا اینکه کاملا از بین برود. موج بعدی از پاییز آغاز خواهد شد.

ناصر فکوهی با بیان اینکه کرونا موضوع عمومی است، توضیح داد: احتیاج است به این موضوع از دیدگاه جامعه شناسی و انسان شناسی نگاه گردد. در دنیا مجموع کسانی که مبتلا هستند 2 و نیم میلیون نفر هستند و در سطح دنیا 170 هزار تلفات داشته است و اتفاق بسیار عظیمی است. اما فاجعه به اندازه عظیمی نیست و با چنین موقعیتی هنوز فاصله دارد و داده ها و موقعیت علمی و ارتباطی دنیا، نشان می دهد که بعید است ما به ابعاد فاجعه بار یک اپیدمی مثل آنفلوآنزای اسپانیایی برسیم زیرا دنیا تغییر نموده و سطح آگاهی ارتباطات و پزشکی بالا رفته است.

وی توضیح داد: بنابراین موضوع در موقعیت کنونی در درون خود بسیار عظیم نیست، اما ناشناخته و تحول نامعلومی ایجاد نموده است به خصوص اینکه یک فلج گسترده در نظام های حرکت و کار و روابط انسانی در تاریخ مدرن در سطح سیستم دنیای ایجاد نموده است که آن را دارای اهمیت و دارای پتانسیل خطرات بی نهایت عظیم می نماید. همچنین خطر شیوع و اپیدمیک بیماری خطرزا است و به هیچ عنوان نباید در چند ماه و چند سال آینده اختیاط را از دست داد وگرنه همان اتفاقی می افتد که در آنفولانزای اسپانیایی افتاد یعنی موج دوم آن، زمانی که همه فکر می کردند تمام شده و احتیاط را کنار گذاشتند، به مراتب از موج اول مرگبارتر بود.

استاد انسان شناسی دانشگاه تهران ادامه داد: اما درباره کرونا این سوال پیش می آید که آیا این واقعه به اندازه ای عظیم بوده که نظام اخلاقی در حال حاضر و یا پس از آن تغییر کند که پاسخ من منفی است و این فاجعه هر اندازه هم عظیم باشد به نظرم نظام های اخلاقی قدرت بیشتری دارند که بتوانند خود را حفظ یا احیا نمایند. و اتفاقا فاصله دریافت از آنها ازجمله در سبک زندگی مصرف گرایانه و فشار بر طبیعت بوده که ما به چنین موقعیتی رسیده ایم.

قشر ضعیف برای تامین احتیاج خود قرنطینه را می شنمایند

فکوهی با بیان اینکه امروز در دنیا تناقض مالی وجود دارد، گفت: کسانی که احتیاج بیشتر به کار مالی دارند مثل کارگران، رانندگان و پرستاران، کادر های فنی رده های پایین و... ناچارند کار نمایند و حضور فیزیکی داشته باشند و اگر تمام شهر نیز تعطیل گردد بسیاری از مشاغل که ضعیف ترین قشر جامعه را تشکیل می دهند باید کار نمایند. در مقابل کسانی که در گروه های اجتماعی در طبقه مندی مشاغل بالاتر هستند بر خلاف فقرا امکان قرنطینه را دارند زیرا می توانند دورکاری نمایند و به وسیله شبکه کار خود را انجام دهند. این بدان معنا است که در خط نخست خطر کسانی قرار دارند که کمترین در آمد و امکانات را دارند که از خود دفاع نمایند و اینجا دولت ها و سازمان های مدنی هستند که باید از آنها حمایت نمایند.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه رابطه مستقیم بین فقر و بیماری وجود دارد، گفت: کسی که فقیر است بیشتر تحت تهدید کرونا است. بنابراین ما باید نابرابری که در سطح دنیای نیز دیده می گردد را کاهش دهیم.

وی ادامه داد: ویروس ایدز از آمریکا آغاز شد اما بعد از چند سال یک ویروس دنیا سومی شد و در قاره آفریقا شیوع پیدا کرد زیرا آفریقای سیاه کمترین امکانات را داشت.

فکوهی با بیان اینکه نابرابری در داخل کشورها و سیستم های مختلف وجود دارد، گفت: سیاهپوستان در آمریکا به دلیل نژادپرستی و فقر، در ناسالم ترین شرایط جسمانی و زیستگاهی قرار دارند و بیشترین قربانی را داشته اند، بنابراین این ویروس بیشتر فقرا را قربانی می نماید مگر آنکه اقدامات متمرکزی برای آنها انجام گیرد و البته تا زمانی که شاید واکسن بیماری کشف گردد.

در برابر فقر مسئولیت داریم

این استاد دانشگاه ادامه داد: دنیا پس از کرونا دنیای لزوما کاملا متفاوت، اخلاقی تر و بهتر نخواهد بود. زیرا پیش از کرونا نیز نسبت به خطرات ویروسی و نظامی گری هشدار داده شده اما توجهی به آنها نشده است. می گویم لزوما زیرا اگر دنیای بهتر بخواهیم که ممکن هم هست باید خود در جهت تحقق آن با تغییر سبک زندگی و بهتر کردن رابطه مان با طبیعت و با یکدیگر اقدام کنیم. در نتیجه احتیاج است نابرابری ها و بی عدالتی ها را کاهش دهیم تا فقر کاهش یابد و فشار بر طبیعت را نیز با تغییر روش های مصرف کاهش دهیم.

وی توضیح داد: در جوامع می بینیم بعضی مردم با تمامی امکانات رفاهی از قرنطینه ناراحت و متنفر هستند و حتی دیدیم که در آمریکا هواداران ترامپ در میشیگان و ویرجینیا و جاهای دیگر اسلحه به دست در خیابان ریخته اند و می گویند آزادی مان را می خواهیم. بی آنکه توجه نمایند در خود این کشور و در سراسر دنیا میلیون ها نفر آواره هایی هستند که حتی سقفی بالای سرشان ندارند بنابراین می بینیم در دنیای اغلب بدون اخلاق و نابرابر زندگی می کنیم و ثمره نابرابری می تواند به مثابه یکی از منشا های اصلی مسائلی مثل کرونا باشد.

فکوهی ادامه داد: بین میزان مرگ و میر کرونا و فقر رابطه مستقیم وجود دارد و در قبال آن مسوولیت اخلاقی داریم. این نوع نگاه که ما در برابر فقرا مسئولیتی نداریم ناشی از نظریه های داروینیسم اجتماعی و نظریه فرهنگ فقر (اسکار لویس) است که این نوع نگاه به جامعه را بیشتر اصخاب علوم اجتماعی رد می نمایند و خطرناک می دانند. در جامعه و در دنیا مردم و همه انسان ها به یکدیگر وابسته اند و باید متوجه آن باشند که هر خطری از یک نقطه می تواند به کل شبکه دنیای تسری پیدا کند اما در حال حاضر دنیا در حال افزایش و تداوم است و نتیجه این تفکر اقتصاد نئولیبرال و سرمایه داری نئولیبرال است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران اضافه کرد: جایگزین مناسب و قابل دفاع سیستم ضد اجتماعی و ضد انسانی اقتصاد سودجوی نئولیبرال که هم اکنون هم در دنیا وجود دارد سرمایه داری انسان-محور یا سویال دموکراسی است که در اسکاندیناوی و بعضی از کشورهای اروپایی و اقیانوسیه می بینیم. در بحران کرونا آمریکا به رغم ثروت و قدرت فناورانه خود به دلیل داشتن اقتصاد نئولیبرال و سرمایه داری ضد اجتماعی و اتکا بر نخبه گرایی و بی توجهی به فرهنگ عمومی و تقویت نظام بهداشت عمومی عظیمترین ضربه را از کرونا خورده است.

وی ادامه داد: در آمریکا میزان مبتلایان به کرونا ویروس سه ماه پیش (ژانویه 2020) یک تا پانزده بود اما در مدت زمان بسیار کوتاهی به 800 هزار نفر رسیده است و رقم کشته شدگان از مرز 45 هزار نفر گذشته است. حتی رسانه ها تعداد افراد آلوده به ویروس را به دلیل کمبود تست های صورت گرفته به نسبت جمعیت این کشور، ده ها برابر بیشتر از آمار رسمی می دانند.

فکوهی توضیح داد: در کشورهایی مثل سوئد، آلمان، نیوزلند و حتی اسکاندیناوی سیستم های بهداشتی مناسب و پوشش اجتماعی وجود دارد که به قدری غیر متمرکز است که دسترسی ها را به حدبیشتر می رساند و فقر رسانه ای و فرهنگی را به حداقل رسانده است. در برابر این کشورها کشورهای دیگری که در طول سال های اخیر سیاست های نئولیبرالی پیش گرفته و بهداشت عمومی را نادیده گرفته و نقش دولت را کم رنگ نموده بودند، شرایط بسیار نامناسب تری دارند مثلا در ایتالیا، اسپانیا و آمریکا.

از درآمد نفت استفاده نادرست نموده ایم

وی در ادامه با اشاره به شرایط ایران، توضیح داد: آنچه که می توان در سیستم دید از سالهای پس از جنگ و حتی قبل تر از آن گرایش به سمت نوعی از اشرافی گری و تغییر سبک زندگی از سوی جامعه است. در تاریخ معاصر این شرایط از دوره پهلوی دوم و افزایش درآمدهای نفتی آغاز شد که مردم ما سبک های ساده زندگی خود را تغییر دادند و به نوعی به لوکس کردن آن رسیدند ولی شرایط تا امروز ادامه یافته و حتی ما در شرایط کنونی که کشور زیر تحریم است نیز می بینیم که بعضی از اقشار جامعه حاضر نیستند از سبک زندگی لوکس دست بردارند.

وی ادامه داد: بیشتریت نیز در استفاده از منابعی مثل آب، برق، گاز، و غیره اصولا صرفه جویی نمی نمایند که این امر به روشنی به ما ضربه خواهد زد.

فکوهی مطرح نمود: درآمد نفتی در کشور ما می توانست و می تواند یک نعمت عظیم باشد اما به جای آن سبب شد ما سبک زندگی خود را تغییر دهیم در حالی که باید از آن برای شکوفا کردن اقتصاد، حمایت از محیط زیست و رشد سیستم های رفاه اجتماعی استفاده می کردیم به سمت الگو نادرست، یعنی اقتصاد نولیبرالی و سودجویانه پیش رفته ایم. در الگو سرمایه داری نئولیبرالی فقر و اختلاف طبقاتی زیاد شده و از این دوران باید عبرت بگیریم.

وی توضیح داد: کشوری مثل آمریکا به سمت خصوصی سازی و کوچک سازی دولت پیش رفت اما اولویت دادن به خصوصی سازی در دنیا سوم شرایط بدتری ایجاد نموده است.

کرونا واکنشی از طرف کره زمین است

این استاد دانشگاه گفت: ایران می تواند به عنوان جوانترین و ثروتمند ترین کشورهای دنیا با فقر مبارزه کند زمانی که مسائل را کاهش دهیم و یا امید کاهش فقر را ایجاد کنیم در اصل صفات اخلاقی را ترویج داده ایم.

فکوهی همیچنین گفت: باید از فاجعه کرونا درس بگیریم و برنامه ریزی کنیم و به سمت حل مسئله برویم. ما نباید منفعلانه برخورد کنیم در صورتی که فعالانه برخورد کنیم می توانیم در دنیا پسا کرونا از این فرصت برای گسترش نظام های اخلاقی در آشتی با طبیعت و با کاهش تنش و خشونت میان انسان ها یعنی صلح استفاده کنیم.

وی خاطر نشان کرد: برای اولین بار در تاریخ مدرن به دلایل مختلف با فاجعه ای رو به رو هستیم که تمام کره زمین را در درگیر نموده است و بسیاری از افراد را تهدید می نماید. خطری که امروز دنیا را تهدید می نماید صرفا تسحیلات اتمی نیست بلکه خطرات عظیمی نیز ناشی از بازی ما با آتش از خلا دستکاری و فشار بر طبیعت و ... است و فشارهایی که سبک زندگی انسان ها به طبیعت وارد می نماید بدون پاسخ نمی ماند و این ویروس واکنشی از طرف کره زمین است.

فکوهی در انتها گفت: به قول فیلیپ دسکولا استاد انسان شناسی کلژ دو فرانس رابطه انگلی انسان با کره زمین و طبیعت همانطوری است که کرونا با انسانها رفتار می نماید و بیولوژی و انسان ها را نابود می نماید تا خود را تکثیر کند و باید از این شرایط خارج شویم و به یک نوع اخلاق زیستی برسیم.

کرونا موجب فقر می گردد

عضو هیات علمی دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی در پیش نشست همایش اخلاق، الهیات و بلایای فراگیر که به صورت وبینار برگزار گردید، گفت: در منطقه خاورمیانه بیش از 5 میلیون انسان جان خود را توسط بلایای طبیعی از دست داده اند و در اطراف کشور ما بحران مهاجرت را داشته اند.

رحیم دهقان ادامه داد: کرونا باعث قرنطینه و در نهایت محدودیت رفت و آمد های بین شهری و بین کشوری ایجاد می نماید که مسئله اقتصاد را تحت تاثیر قرار می دهد.

دبیر علمی همایش با بیان اینکه مسئله فقر از پیامد های کرونا است، توضیح داد: شرایط مالی در تمام دنیا دچار بحران شده که موجب فقر می گردد و فقر بر اخلاق فرهنگ تاثیر می گذارد.

وی مطرح نمود: خوشه اخلاق دانشگاه شهید بهشتی برای آنالیز آسیب های مالی و اجتماعی مجموعه ای از وبینارهای از آسیب های روانی ، مالی را فراهم نموده است و به طور خاص مسئله فقر و آثار آن در این وبینار آنالیز می گردد.