انواع شکیات نماز و احکام مربوط به آن ها - مجله سایه

در صورتیکه مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با استفاده از عناوین فهرست موضوعی زیر به مطلب مدنظرتان برسید:

• شکیات نماز و انواع آن
  • شک های باطل نماینده نماز
  • شک هایی که نمازگزار نباید به آن ها اعتنایی بکند
  • شک های صحیح
• نماز احتیاط
  • نحوه اقامه نماز احتیاط ایستاده
  • نحوه اقامه نماز احتیاط نشسته
• نحوه اقامه سجده سهو

شکیات نماز و انواع آن

به آن دسته از تردید هایی که ممکن است در میان نماز، درباره ارکان نماز برای شما پیش بیاید، شکیات نماز می گویند. به طور مثال، اگر شما در حال اقامه یک نماز چهار رکعتی بودید و در میانه نماز، شک کردید که سه یا چهار رکعت اقامه نموده اید، دچار شک در نماز شده اید. مجموع شکیات نماز، 23 قسم است که بعضی از آن ها موجب باطل شدن نماز می شوند و بعضی دیگر نماز را باطل نمی نمایند

شک های باطل نماینده نماز

شک های باطل نماینده نماز شامل هشت مورد می شوند. شما می توانید به یاری جدول زیر، شک های باطل نماینده را بصورت دقیق تر آنالیز کنید:

برای جلوگیری از اشتباه، عناوین جدول را شرح می دهیم:

• نوع نماز: منظور هریک از نمازهای روزانه است؛ (اعم از نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا)
• محل شک: آن قسمت از نماز که شک وارد ذهن نمازگزار شده است؛
• نوع شک: منظور از نوع شک، احتمالاتی است که به ذهن نمازگزار می رسد؛ به طور مثال بین یک رکعت و دو رکعت شک می نماید؛
• حکم: منظور از حکم، نتیجه شک براساس فتاوی مراجع محترم تقلید است.

بیشتر بخوانید: آموزش کامل نمازهای یومیه

شک هایی که نمازگزار نباید به آن ها اعتنایی کند

این دسته از شک ها که شامل شش مورد می گردد، نماز را باطل نمی نماید؛ یعنی حتی اگر این شک ها برای نمازگزار پیش بیاید نمازش صحیح است:

1. اگر نمازگزار در نمازهای مستحبی به تعداد رکعت ها شک کند، نمازش صحیح است.
2. اگر نمازگزار پس از سرانجام نماز و بعد از سلام، به مسئله ای شک کند، نباید به شک اعتنا کند و نمازهم صحیح است، چراکه پس از انجام عمل، هیچ شکی صحیح نیست.
3. اگر نمازگزار شخصیتی شکاک (پارانوئید) دارد، یا در اصطلاح فقهی کثیرالشک است، نباید به شک های خود اعتنا کند.
4. اگر در نماز جماعتی، امام جماعت به شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت و نمازگزاران به او یادآوری نمایند که دو رکعت خوانده، امام نباید به شک خود اعتنا کند. همچنین اگر این اتفاق برای نمازگزاران بیفتد و امام جماعت به آن ها تذکر بدهد، نمازگزاران نباید به شک خود توجهی بنمایند.
5. اگر نمازگزار پس از قضا شدن یک وعده نماز شک کند که آن نماز را اقامه نموده یا خیر، احتیاج نیست به شک خود اعتنا کند و احتمال را بر خواندن آن نماز بگذارد.
6. اگر نمازگزار در مسئله ای شک کند که موقع انجام آن گذشته باشد، نباید به آن اعتنا کند. مثلا زمانی که در سجده است، شک کند که دعای رکوع را خوانده یا خیر.

شک های صحیح

این قسم از شک ها مربوط به نماز های چهار رکعتی هستند چراکه اگر به قسمت شک های باطل نماینده توجه نموده باشید، هر گونه شکی در نماز دو یا سه رکعتی، موجب باطل شدن آن نماز ها می گردد و فقط شک های نماز چهار رکعتی است که احکامی بغیر از باطل شدن نماز دارند. شک در نماز چهار رکعتی، باعث باطل شدن نماز نمی گردد بلکه نمازگزار در چنین حالتی، باید نماز خود را بصورت کامل اقامه کند و متناسب با شکی که برایش ایجاد شده، وظیفه شرعی خاصی را انجام دهد:

برای جلوگیری از اشتباه، عناوین جدول را شرح می دهیم:

• محل شک: منظور از محل شک، قسمتی است که شک به ذهن نمازگزار می آید؛
• نوع شک: منظور از نوع شک، احتمالاتی است که به ذهن نمازگزار می رسد؛ مطابق با ردیف اول، نمازگزار نمی داند که دو رکعت یا سه رکعت خوانده است
• نتیجه: منظور از نتیجه، احکامی است که علمای اسلام برای انواع شک ها وضع نموده اند و نمازگزار باید بپذیرد؛ درباره ردیف اول، نمازگزار باید مبنا را بر این بگذارد که سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر هم باید بخواند تا نماز تمام گردد.
• وظیفه: پس از اینکه یک نماز شک دار را سرانجام دادید، در هر مورد، باید به میزان خاصی نماز احتیاط بخوانید؛ مطابق با ردیف اول، اگر بین دو و سه رکعت شک کردید، پس از اینکه نماز اصلی را تمام کردید، باید یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نماز احتیاط نشسته بجاآورید.

نماز احتیاط

نحوه اقامه نماز احتیاط ایستاده

نماز احتیاط یک رکعتی، کاملا شبیه به سایر نماز های روزانه است با این تفاوت که یک نماز یک رکعتی به شمار می آید. نحوه اقامه آن به شیوه زیر است:

• بلافاصله پس از تمام شدن نمازتان نیت کنید که قصد اقامه نماز احتیاط دارید.
• فقط سوره حمد را بخوانید (بهتر است بصورت آهسته خوانده گردد)
• رکوع و سجده را انجام دهید
• پس از سجده، تشهد و سلام بگویید

نکته: تعداد رکعت های نماز احتیاط، بستگی به تعداد رکعت هایی دارد که شما در آن ها شک می کنید. به طور مثال، اگر در یک نماز چهار رکعتی، بین دو و چهار رکعت شک کنید، دو رکعت نماز احتیاط و اگر بین سه و چهار رکعت شک کنید، یک رکعت نماز احتیاط باید خوانده گردد.

نحوه اقامه نماز احتیاط نشسته

این نماز شبیه به نماز صبح است، با چند تفاوت جزیی:

• تمام نماز بصورت نشسته خوانده می گردد، مثل زمانی که قصد خواندن تشهد را دارید.
• نباید نیت خود را به زبان آورید.
• فقط سوره حمد را قرائت کنید (بصورت آهسته خوانده گردد.)
• برای انجام رکوع، در حالت نشسته مقداری به جلو خم شوید.
• در نماز احتیاط، احتیاجی به قنوت نیست.
• بقیه نماز نیز، شبیه به یک نماز دو رکعتی انجام می گردد.

نکته: نماز احتیاط باید بلافاصله پس از نماز اصلی اقامه گردد.

نحوه اقامه سجده سهو

پس از آنکه تشهد و سلام خوانده شد:

• دو بار به سجده بروید و در هر سجده، ذکر زیر را بخوانید:

بسم الله وبالله السلام علیک ای ها النبی و رحمه الله وبرکاته

• سپس تشهد و سلام را دوباره بخوانید، نماز شما تمام شد.

سخن آخر

در این مقاله، به آنالیز انواع شکیات نماز پرداختیم و شکیات بیست و سه گانه نماز را همراه با وظیفه شرعی هر یک بیان کردیم. همچنین در ادامه نحوه اقامه انواع نماز احتیاط و سجده سهو را آموزش دادیم. چنانکه که می دانید، بعضی شکیات نماز از جمله باطل نمایندگان نماز هستند. به منظورآشنایی بیشتر با این احکام، پیشنهاد می کنیم با مبطلات نماز نیز آشنا شوید. کارشناسان بخش مذهبی خبرنگاران مشتاق دریافت سوالات، نظرات و دیدگاه های شما درباره شکیات نماز هستند…