آشنایی با سیستم آموزشی و آموزش و پرورش کانادا - مجله سایه

از سفر با تور کانادا لذت ببرید.

سیستم آموزشی کانادا یک مسئولیت استانی و تحت نظارت قانون اساسی و دولت فدرال کشور کانادا است. این بدین معنی است که در مناطق و استان‌های مختلف کشور کانادا تفاوت‌های عمده‌ای از لحاظ قوانین آموزشی وجود دارد. با این حال، استانداردهای آموزشی در سراسر کشور از یکپارچگی بسیار بالایی برخوردار است. سیستم آموزشی کانادا به طور کلی به دو دسته خصوصی و دولتی و سه مقطع ابتدایی-هدایت (Primary)، متوسطه (Secondary) و کالج و دانشگاه (Post-secondary) تقسیم می‌شود و همیشه دولت فدرال این کشور مبلغ قابل توجهی از یارانه را (معادل 6 درصد از کل فراوری ناخالص داخلی) به مقاطع تحصیلی ابتدایی تا دانشگاهی این کشور اختصاص می‌دهد.

براساس گزارش اخیر BBC، در آخرین آزمون بین‌المللی Pisa که توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) برگزار گردید، سیستم آموزشی کانادا به عنوان یکی از برترین های دنیا با کسب عنوان سومی در مهارت‌های خواندن، ریاضیات و علوم در بین بیش از 65 کشور مطرح دنیا، در کنار آموزش و پرورش کشورهایی نظیر آمریکا، انگلیس و فرانسه قرار گرفته است. در سیستم آموزشی کانادا، والدین می‌توانند بچه‌های 4 و 5 ساله خود را به صورت داوطلبانه برای مدت زمان یک تا نهایتاً دو سال در مهدکودک ثبت نام کنند. براساس قوانین آموزش و پرورش کانادا، مقطع اول ابتدایی برای تمامی بچه‌ها از سن شش سالگی آغاز می‌شود.

سال تحصیلی به طور معمول از شهریور ماه (September) پس از روز کارگر آغاز شده و تا آخر خرداد (June) ادامه دارد و در برخی موارد، ثبت نام و پذیرش در دی ماه نیز قابل انجام است. همچنین، مدارس متوسطه به نسبت قانون استان مربوطه تا مقطع 11 و یا 12 ادامه دارد. دانش‌آموزان پس از گذراندن تحصیلات متوسطه می‌توانند در کالج، دانشگاه و یا تحصیلات Cégep ثبت نام کنند. Cégep در سیستم آموزشی کانادا مخفف فرانسوی کالج آموزش‌های عمومی و فنی و حرفه‌ای است و بین تحصیلات متوسطه و دانشگاه قریب به دو سال برای دوره‌های عمومی و یا سه سال برای دوره‌های فنی و حرفه‌ای زمان خواهد برد. گفتنی است که آموزش و پرورش کانادا، تنها در استان کبک از سیستم آموزشی Cégep برخوردار است.

به طور کلی، سیستم آموزشی کانادا شامل مدارس دولتی و خصوصی است و تفاوت‌های قابل توجهی بین سیستم‌های آموزشی استان‌های مختلف کانادا وجود دارد. با این حال، استانداردهای آموزشی در سراسر کشور از یکپارچگی بسیار بالایی برخوردار است. سیستم آموزشی کانادا در آزمون‌های بین‌المللی نیز به عنوان یکی از برترین سیستم‌های آموزشی جهان شناخته شده است

سیستم آموزشی کانادا در مقطع دبستان و هدایت

سیستم آموزشی کانادا در مقطع دبستان یا همان Elementary از سطح 1 تا 8 است (سن 6 یا 7 سالگی تا 13 و یا 14 سالگی) که در برخی از استان ها نظیر انتاریو شامل دوره های دو ساله پیش دبستانی سطح Junior JK و Senior SK نیز می شود؛ البته گفتنی است که دوره های مهد کودک اختیاری بوده و به استثنای مقاطع ابتدایی تا متوسطه، در هیچ جای کانادا اجباری نیست.

در برخی از استان ها و ایالات کانادا مقطع هدایت (Middle school) که به اسامی junior high school و senior public school نیز معروف است، پس از مقطع ابتدایی به اجرا در می آید، اما براساس سیستم آموزشی کانادا در اکثر استان ها، مقطع هدایت از سطح 6 تا 9 (سن 12 تا 15سالگی) ادامه می یابد.

اگرچه در قانون آموزش و پرورش استان انتاریو، به طور معمول سطح 7 و 8 به عنوان سطح هدایت محسوب می شود.

همچنین باید خاطر نشان کنیم که مدارس دولتی کانادا به صورت منطقه ای و توسط هیئت مدیره منتخب مدیریت می شوند، تقریبا در تمامی این مدارس دانش آموزان دختر و پسر به طور مختلط آموزش می بینند و برنامه های تحصیلی این مدارس از نوع روزانه است.

سیستم آموزشی کانادا در برخی از مناطق و استانهای این کشور متفاوت بوده و مدارس دولتی دخترانه و پسرانه به صورت جداگانه و به همراه کلاس های دینی ارائه می شوند. در ادامه قصد داریم به آنالیز جزئیات سیستم آموزشی کانادا در مقطع دبستان و هدایت نظیر سیستم نمره دهی، چارت درسی، زبان و مواردی از این قبیل بپردازیم:

آنالیز سیستم آموزشی مقاطع ابتدایی و هدایت

سیستم نمره دهی مقطع ابتدایی و هدایت

چیزی که در سیستم آموزشی کانادا میبایست از همان ابتدا برای دانش آموز مهم باشد، معدل کل سالانه و یا همان GPA است. سیستم محاسبه معدل در مقاطع ابتدایی و هدایت برخلاف مقطع متوسطه مبحثی ساده بوده و به میزان اعتبار هر درس وابسته نیست؛ از این رو برای محاسبه معدل سالانه، مجموع نمرات بدست آمده از کلاسهای مختلف دانش آموز، تقسیم بر تعداد کلاسهای فرد می شود.

به طور کلی در مقطع ابتدایی و هدایت سیستم آموزشی کانادا، بهترین نمره معدل و یا همان GPA نمره 4.0 است و با استفاده از دامنه محدودی از حروف الفبای انگلیسی سطح دانش آموز معین می شود.

در مقطع ابتدایی و هدایت سیستم آموزشی کانادا، حرف A معادل نمره 4، حرف B معادل نمره 3، حرف C معادل نمره 2 و حرف D معادل نمره 1 است و حرف F به عنوان مردود قلمداد می شود.

در برخی از مدارس آموزش و پروش کانادا اما سیستم محاسبه نمره و نمره دهی با استفاده از امتیاز مثبت و منفی کمی پیچیده تر است که در این صورت معادل نمرات بدین ترتیب می شود:

• A= 4.00 ؛ A - = 3.67
• B+ = 3.33 ؛ B= 3.00 ؛ B - = 2.67
• C + = 2.33 ؛ C = 2.00 ؛ C - = 1.67
• D+ = 1.33 ؛ D = 1.00 ؛ D - = 0.67
• F= 0.00

سیستم آموزشی کانادا در اکثر مدارس ابتدایی و هدایت به صورت ترمی و یا دوره های سه ماهه است، از این رو محاسبه سطح و نمره معدل دانش آموز در انتهای هر ترم انجام می گیرد و در انتهای سال میانگین کل معدل محاسبه می شود.

بهتر است برای درک بهتر سیستم محاسبه معدل و نمره دهی مقطع ابتدایی و هدایت آموزش و پروش کانادا مثالی بزنیم: معدل GPA دانش آموزی که سه نمره A، دو نمره B ، سه نمره C و یک D در طول یک ترم گرفته، چند است؟

سه نمره A معادل 12.0 ، دو نمره B معادل 6.0 ، سه نمره C معادل 6.0 و یک نمره D معاد 1.0 است که در مجموع عدد 23.0 بدست می آید و از آنجایی که تعداد کلاس های درسی دانش آموز 9 عدد است، معدل GPA ترم دانش آموز 2.56 خواهد بود.

چارچوب درسی و برنامه تحصیلی مقاطع ابتدایی و هدایت کانادا

همانطور که می دانید سیستم آموزشی کانادا از برنامه تحصیلی جامع ملی و دولت فدرال برخوردار نبوده و دولت هر استان به طور جداگانه مسئولیت ساماندهی برنامه تحصیلی مدارس را بر عهده دارد. اما در عین حال، آموزش و پرورش تمام استان ها به منظور ایجاد بهترین تمارین مبتنی بر مشارکت دانش آموزان، در مجمعی به نام شورای وزیران آموزش و پروش کانادا (CMEC) به یکدیگر ملحق شده اند.

علاوه بر دروس اجباری زبان، ریاضی، علوم، مطالعات اجتماعی و هنر، تمامی استان ها آموزش شهروندی را در برنامه تحصیلی مقاطع ابتدایی و هدایت گنجانده اند؛ تعداد زیادی از استان های کانادا نیز در قالب سیستم آموزشی کانادا موضوعات درسی و قابل انتخاب کسب و کار و آموزش اقتصادی را در برنامه تحصیلی سالانه دانش آموزان قرار داده اند.

سیستم آموزشی استان انتاریو با نظارت آموزش و پرورش کانادا به استاندارد مناسبی از چارچوب درسی، منابع و دستاورد در دروس هنر، فرانسه، بهداشت و تربیت بدنی، زبان، ریاضی، زبان های بومی، علوم و فناوری و مطالعات اجتماعی در مقطع ابتدایی و مضاف بر این، دروس مطالعات کسب و کار کانادایی و دنیای، زبان های کلاسیک و بین المللی، مطالعات کامپیوتر، رشته های مختلف علمی، مطالعات بومی و آموزش فنی در مقطع هدایت و دبیرستان رسیده است.

برنامه تحصیلی مذکور تحت مشاوره توسعه دهندگان، والدین، معلمان و دیگر عوامل ذیربط به صورت دوره ای تجدید نظر شده است و چرخه تحول و تجدید نظر برنامه تحصیلی سیستم آموزشی کانادا و فعلی استان انتاریو قریب به 9 سال زمان برده است.

البته این برنامه تحصیلی همچنان در حال به روز رسانی است و قرار است تا نسخه جدیدی از آن در سال 2020 عرضه شود.

استان بریتیش کلمبیا نیز در قالب سیستم آموزش و پرورش کانادا چارچوب درسی و برنامه تحصیلی جدیدی را طراحی نموده تا از این طریق به دانش آموزان برای پیروزیت در دنیای به هم پیوسته و در حال تغییر فعلی یاری کند.

برنامه تحصیلی و چارچوب درسی مذکور با نام ساختن جهت پیروزیت دانش آموزان بر مبنای آخرین تحقیقات بین المللی مبتنی بر مفهوم و شایستگی طراحی شده و به منظور حفظ تمرکز دانش آموزان بر مقوله های سوادآموزی و کار با اعداد در کنار یادگیری عمیق دیگر دروس ایجاد شده است.

بر همین اساس توانایی های (ارتباط اجتماعی، تفکر انتقادی و خلاقانه و شایستگی های شخصی و اجتماعی) و مهارت های بنیادین خواندن و نوشتن و ریاضیات در تمامی دروس و برنامه تحصیلی مقاطع ابتدایی و هدایت آموزش و پرورش کانادا تعمیم داده شده است.

گفتنی است که براساس قوانین سیستم آموزشی کانادا، تحصیل در تمام استان های کانادا تا سن 16 سالگی و یا زمان دریافت دیپلم دوران متوسطه اجباری است، (به استثنای استان های مانیتوبا، انتاریو و نیوبرانزویک که تا سن 18 سالگی است).

زبان

کشور پهناور کانادا با تنها 34 میلیون نفر جمعیت، هر ساله پذیرای قریب به 250 هزار نفر مهاجر از سراسر دنیاست که در اغلب اوقات در پرجمعیت ترین استان کشور کانادا یعنی استان انتاریو اقامت می گزینند.

اکثر تازه واردان و مهاجران، شهر محبوب تورنتوی استان انتاریو را برای زندگی و اقامت در کشور کانادا انتخاب می کنند، از این رو تورنتو با برخورداری از بیش از 175 ملیت مختلف، متنوع ترین شهر فرهنگی دنیا از نگاه سازمان ملل لقب گرفته است.

با توجه به توصیفات ذکر شده در بالا، بی شک تورنتو از برترین سیستم آموزشی کانادا برخوردار است و به همین خاطر قصد داریم تا در این بخش به توضیح قوانین آموزش و پرورش استان انتاریو در زمینه دانش آموزان مهاجر و زبان آموز زبان انگلیسی (ELLs) بپردازیم.

طبق قوانین سیستم آموزشی کانادا، دانش آموزان بین المللی مقطع دبستان و هدایت حق انتخاب تحصیل به زبان انگلیسی و فرانسه و یا هر دو را دارند.

البته در استان کبک آموزش دروس در مدارس دولتی برای دانش آموزان بین المللی به زبان فرانسه است، مگر اینکه والدین بخواهند فرزند خود را در مدرسه انگلیسی زبان دولتی یا خصوصی کبک ثبت نام کنند.

براساس قوانین زبان آموزان انگلیسی آموزش و پرورش کانادا که در سال 2007 وضع شده است، دانش آموزان ELL شامل مهاجران تازه وارد از کشورهای دیگر و بچه های که در کشور کانادا به دنیا آمده و یا در خانواده ای رشد نموده اند که به زبانی به غیر از انگلیسی صحبت می کنند، می شود.

یه طور کلی در محدوده سیستم آموزشی کانادا در شهر تورنتو از جمعیت 257 هزار نفری دانش آموزان، نزدیک به 40.000 نفر شامل طرح آموزشی و قوانین ELL می شوند.

از این رو قوانین ELL آموزش و پرورش کانادا تمامی مدارس را مجاب می نماید تا پروسه پذیرش و هدایت فرزندان خانواده های مهاجر و غیر انگلیسی زبان را به طور کامل به انجام رسانده و به ارزیابی اولیه مهارت های ریاضی و زبان انگلیسی این دانش آموزان بپردازد.

بنابر آمار سیستم آموزشی کانادا در شهر تورنتو، قریب به 11.000 دانش آموز مهاجر مقطع ابتدایی و هدایت سطح 1 تا 8 به طور سالانه پذیرش شده و مورد ارزیابی معلمان دوره پیش احتیاج ESL زبان انگلیسی مدارس قرار می گیرند.

البته تا پیش از مقطع دبیرستان و سن 18 سالگی، دانش آموزان بین المللی مقاطع پایین تر برای ادامه تحصیل در مدارس کانادا ملزم به ارائه مدرک زبان آیلتس نخواهند بود.

براساس قوانین و برنامه های ELL آموزش و پرورش کانادا، دانش آموزان مقاطع ابتدایی و هدایت طرح زبان آموز انگلیسی می توانند براساس احتیاجهایشان به دو برنامه متمایز این طرح دسترسی داشته باشند:

• زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم (ESL) برای آن دسته از دانش آموزانی که زبان اول و مادری شان چیزی به غیر از انگلیسی است و از مهارت های سوادآموزی و فرصت های آموزشی زبان اول برخوردار بوده اند؛ یا
• توسعه سوادآموزی انگلیسی (ELD) برای آن دسته از دانش آموزانی که زبان اول و مادری شان چیزی به غیر از انگلیسی است و بخاطر محدودیت های تحصیلی قبلی کشور مبدا، از فرصت های گسترش مهارت های تحصیلی و سوادآموزی زبان بی بهره بوده اند.

البته گفتنی است که طرح آموزش زبان فرانسه به عنوان زبان دوم (FSL) جزء برنامه های مقرر سیستم آموزشی کانادا و مدارس این کشور است و به دانش آموزان ابتدایی و هدایت سطح 4 تا 8 این امکان را می دهد تا از مزایای مکالمه به بیش از یک زبان، آشنایی و درک تاریخچه کانادا و فرهنگ شهروندان کانادایی فرانسوی زبان و همچنین توانایی های زیر برخوردار شوند:

• تقویت مهارت های حل مسئله، تفکر خلاقانه و استدلال
• گسترش توانایی درک و تقدیر فرهنگ های متنوع
• افزایش توانایی رقابتی و رقابت جویی برای بازار کار در حال رشد دنیای
• بهبود مهارت های سوادآموزی و زبان نخست افراد

ساعات و تقویم تحصیلی مدارس

سال تحصیلی مدارس آموزش و پرورش کانادا شباهت بسیار زیادی به سیستم آموزشی آمریکا دارد. کلاس ها از اوایل ماه سپتامبر (شهریور) آغاز شده و تا اواخر ماه جون (خرداد) برای حدود 10 ماه ادامه دارد. براساس قوانین سیستم آموزشی کانادا به طور معمول سال تحصیلی به دو ترم تقسیم می شود، البته در برخی مناطق و استانها سال تحصیلی بر مبنای چهار سه ماهه سال و یا سه ترم تحصیلی (trimesters) تقسیم بندی می شود.

همچنین تعداد کمی از مدارس کانادا در تمام سال فعال هستند و سال تحصیلی برخی از آنها از اواسط ماه آگوست (مرداد) آغاز شده و تا سرانجام ماه می (اردیبهشت) ادامه دارد.

بنابر قوانین سیستم آموزشی کانادا در مقاطع ابتدایی و هدایت، مدارس در روزهای غیر تعطیل از ساعت 8:30 صبح تا ساعت 3 و یا 3:30 بعد از ظهر و یا 9:00 صبح تا 4 بعد از ظهر فعالیت می کنند و یک ساعت را به زمان ناهار و 2 زمان تنفس 15 دقیقه ای (recess) را بین کلاس ها همانند زنگ تفریح خودمان به دانش آموزان اختصاص می دهند.

البته گفتنی است که براساس نوع مدرسه (کاتولیک، دولتی و یا خصوصی)، منطقه و مقطع تحصیلی دانش آموز، این ساعات کمی متغیر است؛ در اکثر مدارس استانهای کشور کانادا، کلاس های درسی از دوشنبه تا آدینه برگزار می شود و مدارس کانادایی در روزهای شنبه و یکشنبه تعطیل هستند.

هزینه و شهریه تحصیلی مقاطع ابتدایی و هدایت

شهریه تحصیلی و سالانه مقاطع ابتدایی و هدایت آموزش و پرورش کانادا براساس نوع مدرسه (دولتی، خصوصی- شبانه روزی)، مقطع تحصیلی و محله و شهر دانش آموز بین المللی، مقوله ای کاملا متغیر است که در ادامه به توضیح جزئیات آن خواهیم پرداخت.

همانطور که می دانید بودجه مدارس دولتی کانادا توسط دولت فدرال، استان و ایالت این کشور تامین شده و به نوعی رایگان بوده و شامل پرداخت شهریه سالانه برای ثبت نام دانش آموزان نمی شود؛ اما براساس قوانین آموزش و پرورش کانادا، در اکثر این مدارس هزینه ناچیز 10 تا 100 دلاری تحت عنوان تدارکات مدرسه، تور و سفر، برنامه های ویژه و کلاس های فوق العاده وتیم های ورزشی از والدین گرفته می شود.

گفتنی است که مدارس دولتی تنها برای دانش آموزان مقیم کانادا رایگان بوده و دانش آموزان بین المللی علاوه بر داشتن مجوز و ویزای تحصیلی کانادا، ملزم به پرداخت شهریه هستند؛ البته آموزش و پرورش کانادا در دو صورت اجازه تحصیل و ثبت نام فرزندان مهاجرین و دانش آموزان بین المللی را در مدارس دولتی این کشور می دهد:

• در صورتی که یکی از والدین دانش آموز بین المللی مشغول تحصیل باشد و از مجوز کار یا تحصیل در کانادا با اعتبار بیش از یکسال برخوردار باشد، فرزند وی تحت عنوان Minor children مجاز است به تحصیل در هر یک از مقاطع مهدکودک (pre-school)، ابتدایی و هدایت (primary) و دبیرستان (secondary) مدارس دولتی کانادا بپردازد.
• در صورتی که یکی از والدین دانش آموز دارای حقوق شهروندی (Citizenship)گذرنامه و اقامت دائم کشور کانادا PR باشد، فرزند وی امکان ثبت نام و تحصیل رایگان در مدارس این کشور را خواهد داشت.

اما مدارس خصوصی در سیستم آموزشی کانادا به هیچ وجه رایگان نبوده و شامل پرداخت شهریه می شوند. شهریه اغلب مدارس خصوصی کانادا برحسب شهرت، محل استقرار ، خدمات، نوع مدرسه و سطح دانش آموز از 8000 هزار دلار تا 60 هزار دلار در سال متغیر است! ؛ و تنها 5 درصد از دانش آموزان کشور کانادا در این نوع مدارس به تحصیل مشغول هستند.

عموما در سیستم آموزشی کانادا، مدارس خصوصی شبانه روزی و یا همان boarding schools که دارای پانسیون و خوابگاه برای دانش آموزان هستند، گران ترین گزینه برای ثبت نام دانش آموزان مقاطع ابتدایی و هدایت محسوب می شوند.

شهریه این نوع از مدارس خصوصی زمانی که در شهرهایی نظیر ونکوور و یا تورنتو مستقر باشند، بی نهایت سرسام آور خواهد بود؛ در مقابل این گزینه اما، مدارس مذهبی از پایین ترین نرخ شهریه در کشور کانادا برخوردار هستند و به همین دلیل گزینه اقتصادی و مناسبی برای ثبت نام دانش آموزان بین المللی محسوب می شوند.

به طور کلی در سیستم آموزشی کانادا، مدارس خصوصی مذهبی- مسیحی در شهرهای کوچک و بخش شاقتصادی انتاریو دارای کم ترین میزان شهریه سالانه بوده و در عین حال مدارس شبانه روزی شهرهای بزرگ نظیر تورنتو و اتاوا با میانگین شهریه 40 تا 50 هزار در سال، از بیش ترین میزان شهریه سالانه برخوردارند.

عموما اندازه کلاس های مدارس خصوصی و تعداد دانش آموزان به نسبت مدارس دولتی کمتر بوده و برخی از آنها تنها به پسران و یا دختران اختصاص دارند.

پرداخت شهریه مدارس خصوصی کانادا معمولا در دو ترم ماه Sept (شهریور) تا Jan (دی) و ماه Feb (بهمن) تا Jun (خرداد) انجام می پذیرد و شامل پوشش بیمه پزشکی دانش آموز و کلاسهای فوق العاده زبان ESL نیز می شود.

در سیستم آموزشی کانادا، بخش اعظمی از شهریه دریافتی مدارس خصوصی شبانه روزی یعنی چیزی در حدود 85 درصد به دپارتمان تحصیلی حرفه ای مدرسه اختصاص می یابد و الباقی صرف تجهیزات کلاسها، بهبود تجهیزات مدارس و هزینه های نگهداری، نظارت، خوابگاه، سرویس غذا و حمل و نقل مدارس، روپوش دانش آموزان، یاری تحصیلی و اقتصادیات می شود.

یکی از موارد مورد توجه در سیستم آموزشی کانادا اینست که شهریه مدارس خصوصی در مقاطع اولیه و ابتدایی خصوصا پیش دبستانی و مهدکودک با وجود گزینه های متعددی نظیر nursery school و daycare پایین تر است.

گفتنی است که برای ثبت نام دانش آموز بین المللی در مدارس مذهبی ، دانش آموز ملزم به کاتولیک و یا مسیحی بودن نیست و شمار زیادی از مدارس خصوصی، برای چند دانش آموز بین المللی از یک خانواده تخفیف 5 تا 25 درصدی (sibling discounts) به هنگام ثبت نام قائل می شوند.

براساس سیستم آموزشی کانادا و قوانین دولتی این کشور، دانش آموزان تا پیش از سنین 18 و 19 سالگی به عنوان minor child شناخته شده و برای ثبت نام در مدارس دولتی و یا خصوصی علاوه بر داشتن مجوز تحصیلی، نامه پذیرش، توصیه نامه (Recommendation Letter) و ویزای تحصیلی ملزم به داشتن قیم (legal guardian) هستند که در اینجا به عنوان قانون Custodianship از آن نام برده می شود.

برخی از والدین ایرانی به دلیل نگرانی های بی شمار و همچنین پشتیبانی همه جانبه و همراهی فرزند خود در حین تحصیل در کانادا، اقدام به درخواست ویزای همراه کانادا می کنند؛ اما باید خاطرنشان کنیم که براساس سیستم آموزشی کانادا و دولت این کشور، در اغلب موارد حضور والدین در کنار دانش آموز کفایت ننموده و پروسه ثبت نام دانش آموز تنها در صورت وجود قیم قانونی (Custodian) انجام می پذیرد.

آنالیز سیستم آموزشی در مقطع دبیرستان

سیستم آموزشی کانادا در مقطع دبیرستان که به نام های senior high school و secondary high school معروف است نشانه ای از سرانجام سطوح اجباری آموزش و پرورش کانادا است. به طور معمول مقطع دبیرستان در سیستم آموزشی کانادا از سطح 9 (سنین 14 و 15 سالگی) تا سطح 12 (سنین 17 تا 18) ادامه دارد.

آموزش و پرورش مدارس مقطع دبیرستان کانادا نیز همچون مقاطع ابتدایی و هدایت تحت کنترل دولت فدرال نبوده و به صورت استانی و ایالتی نظارت می شود؛ مدارس مقطع دبیرستان نیز همچنین از انواع مختلفی نظیر دولتی، خصوصی، شبانه روزی، مدارس دخترانه، پسرانه و مذهبی کاتولیک و مسیحی برخوردار است.

مقطع دبیرستان با اتمام سطح 12 به استثنا استان کبک سرانجام می یابد. در استان کبک دانش آموزان پس از گذراندن سطح 11 برنامه آماده سازی پیش از کالج و یا دانشگاه نظیر /CEGEP collége denseignement général et professionnel را برای دو تا سه سال می گذرانند.

در استان انتاریو دانش آموزان می توانند به طور انحصاری از مزیت سطح 12+ در سال پنجم مقطع دبیرستان بهره مند شوند. همانطور که پیش تر اشاره کردیم، براساس قوانین دولتی و سیستم آموزشی کانادا، دانش آموزان مقطع دبیرستان صرف نظر از مقطع تحصیلی شان، میبایست تا سن 16 سالگی به تحصیلات خود ادامه دهند.

در استان های انتاریو و نیوبرانزویک استثناء این قانون فرق داشته و تا سن 18 سالگی و اتمام مقطع دبیرستان و یا دریافت مدرک دیپلم ادامه دارد؛ برنامه های تحصیلی آکادمیک و فنی و حرفه ای (آموزش کار) متنوعی در اختیار دانش آموزان مقاطع دبیرستان کانادا گذاشته می شود تا برای ورود به بازار و یا ادامه تحصیل در کالج و یا دانشگاه آماده شوند.

البته براساس سیستم آموزشی کانادا، دانش آموزان چنانچه پیروز به دریافت دیپلم نشده باشند می توانند از سن 19 تا 21 سالگی به تحصیل در مقطع دبیرستان ادامه دهند.

در ادامه قصد داریم تا به توضیح جزئیات سیستم آموزشی کانادا در مقطع دبیرستان و جوانب مختلف آن نظیر سیستم نمره و امتیازدهی، برنامه تحصیلی، زبان مورد احتیاج، هزینه های تحصیلی و مواردی این چنینی بپردازیم:

سیستم نمره و امتیاز دهی

براساس سیستم آموزشی کانادا زمانی که دانش آموزی در یکی از مدارس کانادا ثبت نام می نماید، پرونده ثبت نمراتی به نام record file برای وی باز می شود که در تمامی مقاطع تحصیلی ابتدایی، هدایت و دبیرستان نمرات و معدل وی در این پرونده ثبت می شود.

به طور کل به دانش آموزان براساس مقالات، امتحانات و دوره های گذرانده شده طی 13 سال تحصیلی (سطح K تا سطح 12) نمره داده می شود و طبقه بندی امتیاز و نمره اختصاص یافته به دانش آموزان مقطع دبیرستان به صورت زیر است:

• سطح A : فوق العاده - حدنصاب نمره 90 تا 100
• سطح B : خوب - نمره 80 تا 89
• سطح C: متوسط - نمره 70 تا 79
• سطح D: ضعیف -نمره 60 تا 69
• سطح F: مردود - کمتر از نمره 60

در سیستم آموزشی کانادا نمرات و امتیازبندی دانش آموزان مقطع دبیرستان به عوامل متعددی نظیر عملکرد فرد در آزمون های میان ترم، شرکت در فعالیت های کلاسی، تکمیل تکالیف درسی و انجام پروژه های مستقل بستگی دارد.

دانش آموزان حداقل دو بار در سال کارت گزارش عملکرد تحصیلی دریافت می کنند (در برخی از استانهای کانادا تا 6 بار در سال این کارت ارائه می شود) که نشان دهنده نمرات و سطح فرد در هر یک از دروس تحصیلی می باشد.

اما همانطور که قبلا به این موضوع اشاره کردیم، در سیستم آموزشی کانادا نمرات کسب شده و معدل GPA (Grade Point Average) مقطع دبیرستان، نقش بسزایی در دریافت پذیرش از دانشگاه های معتبر کانادا خواهد داشت؛ و به طور معمول میانگین مجموع نمرات در قالب معدل ترم و سالانه دانش آموز از کمترین تا بیشترین، نمره 1 تا 4 و در برخی از استانها 4.3 است.

نمرات دریافتی A معادل چهار، B معادل سه، C معادل دو و D معادل 1 است که با جمع بستن کل دروس گذرانده شده در ترم های تحصیلی و تقسیم آنها بر تعداد کلاسها، معدل GPA دانش آموز بدست می آید.

بنابراین چنانچه به عنوان مثال مجموع کل نمرات فرد در طی سال 65 شود تقسیم بر تعداد کلاسهای سپری شده در ترم های تحصیلی مقطع دبیرستان می شود که برای مثال 20 کلاس است و در نتیجه نمره GPA دانش آموز معین می شود. GPA: 65÷20= 3.25

چارچوب درسی و برنامه تحصیلی مقطع دبیرستان

براساس منطقه و استان، سیستم آموزشی کانادا در مقطع دبیرستان یا بر مبنای دروس اصلی مقاطع ابتدایی و هدایت ادامه می یابد و یا اینکه دانش آموزان به جریان های تحصیلی و آکادمیک مختلف تقسیم بندی می شوند که موجب آماده سازی آنها به صورت تخصصی برای کالج فنی و حرفه ای، دانشگاه و در نهایت شغل مورد نظرشان می شود.

با این وجود، دانش آموزان مقطع دبیرستان عموما میبایست تعداد معینی از دروس اصلی انگلیسی، ریاضیات، علوم، بهداشت و سلامت، ورزش و تربیت بدنی و مطالعات اجتماعی را در سالهای تحصیلی پیش روی خود، برای پاس کردن واحدهای مورد احتیاج بگذرانند.

بنابر اطلاعات وبسایت آموزش و پرورش استان انتاریو دانش آموزان سیستم آموزشی کانادا (سطوح 9 تا 12) میبایست برای دریافت دیپلم (OSSD) و به اتمام رساندن مقطع دبیرستان واحدهای اجباری زیر را پاس کنند:

• 4 واحد درسی زبان انگلیسی (یک واحد در هر سطح تحصیلی)
• 3 واحد درسی ریاضیات(شامل یک واحد در سطح 11 یا 12)
• 2 واحد درسی علوم
• 1 واحد درسی تاریخ کانادا
• 1 واحد درسی جغرافیای کانادا
• 1 واحد درسی هنر
• 1 واحد درسی آموزش سلامت و تربیت بدنی
• 1 واحد درسی زبان فرانسه به عنوان زبان دوم
• 5 واحد درسی آموزش شغلی
• 5 واحد درسی علوم مدنی

به همراه یک واحد از یکی از گروه های درسی پایین:

گروه 1:

• زبان انگلیسی یا فرانسه به عنوان زبان دوم(FSL)
• یک زبان بومی
• یک زبان کلاسیک و یا بین المللی
• علوم اجتماعی و انسانی
• مطالعات کانادایی و دنیای
• هدایت وآموزش حرفه ای
• آموزش مشارکت و تعاونی

گروه 2:

• آموزش سلامت و تربیت بدنی
• دروس هنر
• مطالعات کسب و کار
• زبان فرانسه به عنوان زبان دوم(FSL)
• آموزش مشارکت و تعاونی

گروه 3:

• دروس علوم(سطوح 11 یا12)
• آموزش فناوری
• زبان فرانسه به عنوان زبان دوم(FSL)
• مطالعات کامپیوتر
• آموزش مشارکت و تعاونی

علاوه بر واحدهای اجباری دانش آموزان میبایست واحدهای زیر را کامل کنند:

• 12 واحد اختیاری
• الزامات سوادآموزی استانی
• حداقل 40 ساعت فعالیت در مشارکت اجتماعی

دوره فعالیت مشارکت اجتماعی در سیستم آموزشی کانادا بدین منظور طراحی شده که دانش آموزان آگاهی خود را گسترش داده و نسبت به مسئولیت مدنی خود درک بیشتری پیدا کنند، آنها می توانند به طور فعالانه در پشتیبانی و تقویت اجتماعات و گروه های خود شرکت کنند.؛ همچنین دانش آموزان این شانس را دارند تا در خصوص توانایی های خود و فرصت های کاری ممکن بیشتر بیاموزند.

گفتنی است که دانش آموزان می توانند پیش از ورود به سطح 9 و در تابستان ساعتهای مورد احتیاج فعالیت در مشارکت اجتماعی(Community involvement) را بگذرانند .

در این بخش می خواهیم به نکاتی برای دستیابی فرصت های داوطلبانه دانش آموزی بپردازیم:

• با چک کردن برد تحصیلی وب سایت مدرسه می توانید به منابعی دست پیدا کنید که به شما یاری می نماید تا فعالیت های داوطلبانه را پیدا نموده و به ثبت ساعت های مورد نظر خود دست پیدا کنید.
• با رجوع به شبکه مرکزی فعالیت های داوطلبانه انتاریو به فرصت های مرتبط با اجتماعات خود دست پیدا کنید.
• می توانید در برنامه تغییر دنیا که هر ساله در ماه های می و آپریل برای دانش آموزان 14 تا 18 ساله در دسترس است، شرکت کنید.

نکته: حداکثر 3 واحد از دروس انگلیسی به عنوان زبان دوم (ESL) و یا گسترش ادبیات انگلیسی (ELD) ممکن است به عنوان 4 واحد اجباری درسی زبان انگلیسی به شمار رود، اما چهارمین واحد میبایست به عنوان واحد اجباری در سطح 12 اخذ شود.

در گروه های درسی 1، 2 و 3 حداکثر 2 واحد درسی اجباری زبان فرانسه به عنوان زبان دوم قابل انتخاب است. 2 واحد از درس آموزش مشارکت و تعاونی نیز می تواند به عنوان واحدهای اجباری انتخاب شود.

به طور کلی براساس سیستم آموزشی کانادا، دانش آموزان مقطع دبیرستان میبایست طی چهار سال برای به اتمام رساندن مقطع secondary school ، 30 واحد درسی را که 18 واحد آن اجباری است پاس کنند. این بدین معنی است که دانش آموزان مقطع دبیرستان طبق قوانین آموزش و پرورش کانادا ملزم به انتخاب 18 واحد درسی از لیست دروس زبان انگلیسی (فرانسه)، ریاضیات، علوم عمومی، سلامت، تربیت بدنی و ورزش، مطالعات اجتماعی و یا علوم اجتماعی (تاریخ دولت و کشور کانادا، جغرافی، تاریخ دنیا و مسائل اجتماعی) هستند.

12 واحد درسی باقیمانده به صورت انتخابی می باشد و از دامنه وسیع دروس عرضه شده توسط دپارتمان تحصیلی مدارس با موضوع آینده تحصیلی و شغلی دانش آموز از سه گروه اصلی تحصیلی، فنی و حرفه ای و عمومی قابل انتخاب است.

دروس انتخابی زیست شناسی، شیمی، فیزیک، ریاضیات پیشرفته (جبر، هندسه، مثلثات و حسابداری)، ادبیات پیشرفته انگلیسی و فرانسه، ترکیب بندی،علوم اجتماعی یا زبان های خارجه مختص دانش آموزانی است که قصد ادامه تحصیل در کالج و یا دانشگاه را دارند.

دروس انتخابی فنی و حرفه ای شامل آموزش کشاورزی (مدیریت و اجرای مزرعه)؛ آموزش تجارت (حوزه تبلیغات)؛ اقتصاد خانه (مدیریت خانه) ، مراقبت از بچه ها و پرستاری و آموزش صنعت و تجارت (مشاغل مکانیکی) فراوری ، ساخت و ساز و تجارت های دیگر می شود؛ دروس انتخابی و یا به اصطلاح elective می توانند موجب درک علایق شخصی و نشان دادن احتاقتصادی جهت شغلی آینده فرد گردند.

همچنین دانش آموزانی که تمایل دارند تا بعد از مقطع دبیرستان وارد حوزه کار شوند، می توانند دوره های تایپ، کتاب داری، کامپیوتر و یا کسب و کار، انگلیسی و یا فرانسه را بگذرانند.

این موضوع در مقطع دبیرستان و سطح 9 یا 10 خیلی احتمال دارد که دانش آموز بین المللی و کانادایی نیمی از روز تحصیلی اش را به گذراندن دروس انتخابی بگذراند؛ همچنین گفتنی است که دانش آموزان میبایست در یکی از دو آزمون (OSSLT) و یا (OSSLC) قبول شوند.

و فعالیت های 40 ساعته مشارکت اجتماعی(Community involvement) را به عنوان فعالیت های داوطلبانه تکمیل کنند؛ و از آنجایی که برنامه های مدارس مقطع دبیرستان در کانادا دارای سیستم واحدی است، دانش آموزان با پیروزیت در گذراندن هر 110 ساعت، پیروز به اخذ 1 واحد درسی می شوند.

همچنین در سیستم آموزشی کانادا، دانش آموزان دبیرستانی می توانند سال پنجم و یا یک ترم تحصیلی بیشتر را برای گسترش مطالعات در موضوعات تحصیلی مورد علاقه و یا انتخاب واحد کمتر در هر سال برگزینند؛ اما برخی از دانش آموزان مقطع دبیرستان در سیستم آموزشی کانادا، عکس این موضوع عمل نموده و دروس و واحدهای بیشتری را در طی سال و حتی فصل تابستان، برای اتمام سریعتر این مقطع اتخاذ می کنند.

زبان در مقطع دبیرستان

طبق قوانین آموزش و پرورش کانادا، بسیاری از مدارس کانادایی دوره های متمرکز و اختصاصی زبان انگلیسی را به عنوان زبان دوم (ESL) و یا زبان فرانسوی به عنوان زبان دوم (FSL) در برنامه های تحصیلی خود می گنجانند تا دانش آموزان این مقطع با کسب مهارت کامل زبان، برای دریافت پذیرش از کالج و یا دانشگاه در کشور کانادا آماده گردند.

گفتنی است که متقاضیان ادامه تحصیل در مدارس کانادا می توانند تا پیش از سن 18 سالگی بدون در دست داشتن هر یک از مدارک بین المللی زبان انگلیسی و یا فرانسه نظیر تافل، آیلتس و یا CAEL ، نسبت به دریافت پذیرش و ویزای تحصیلی کانادا اقدام کنند.

البته بر طبق قوانین آموزش و پرورش کانادا، آن دسته از متقاضیان ادامه تحصیل در کانادا که دارای سنی بیش از 18 سال هستند میبایست برای دریافت پذیرش و ویزای تحصیلی کانادا و ورود به کالج های این کشور، یکی از مدارک زبان بین المللی تافل و آیلتس را با حداقل نمره 5.5 تا 6 ارائه دهند.

با توجه به دو زبانه بودن کشور کانادا (انگلیسی و فرانسوی) و ضرورت درک کامل زبان انگلیسی و فرانسوی در تمامی مقاطع تحصیلی سیستم آموزشی کانادا ، دانش آموزان بین المللی برای ادامه تحصیل در مقطع دبیرستان، مورد ارزیابی و سنجش کارشناسان دوره های ESL و FSL قرار خواهند گرفت.

همچنین با اتمام مقطع دبیرستان و دریافت دیپلم متوسطه، دانش آموزان بین المللی علاوه بر مدارک تحصیلی مورد احتیاج دانشگاه، ملزم به ارائه مدرک معتبر زبان انگلیسی یا فرانسه و گذراندن تست آزمون زبان ورودی (ELP) دانشگاه مربوطه می باشند.

هزینه و شهریه تحصیلی

همانطور که پیش تر به این موضوع اشاره کردیم، در سیستم آموزشی کانادا، میزان هزینه ها و شهریه تحصیلی مدارس کانادا بسته به نوع (دولتی، خصوصی، شبانه روزی و مذهبی)، مقطع تحصیلی دانش آموز بین المللی متقاضی ادامه تحصیل در این کشور و استان و منطقه مدرسه مورد نظر، موضوعی کاملا متغیر است.

به طور معمول برحسب قوانین آموزش و پرورش کانادا، مقطع دبیرستان همچون مهدکودک، ابتدایی و هدایت برای شهروندان و افراد دارای اقامت دائم این کشور رایگان بوده و تنها دانش آموزان بین المللی ملزم به پرداخت شهریه سالانه هستند.

به طور میانگین شهریه مدارس کانادایی برای دانش آموزان بین المللی برای یکسال تحصیلی یا معادل ده ماه از 8000 تا 14000 دلار کانادا بوده و این مبلغ برحسب شهرت، خدمات و تجهیزات مدارس خصوصی و یا شبانه روزی به 60000 دلار کانادا نیز خواهد رسید؛ همچنین گفتنی است که مدارس مذهبی کانادا به طور میانگین با شهریه سالانه 10000 دلار، دارای کمترین میزان هزینه تحصیلی در میان مدارس خصوصی و دولتی این کشور هستند.

البته گفتنی است که گزینه دیگری به نام Home Stay نیز برای دانش آموزان بین المللی موجود است که به واسطه آن می توانند با پرداخت سالانه حدودا 10000 دلار در حین تحصیل با خانواده ای کانادایی زندگی نموده و از محل اسکان مستقل و وعده های غذایی گرم برخوردار شوند و بدین شکل علاوه بر برخورداری از محفل گرم خانواده، با سرعت بیشتری با فرهنگ کانادایی و مهارت های زبانی آشنا شوند.

در سیستم آموزشی کانادا، مدارس دولتی مقطع دبیرستان همچون مقاطع پایین تر، مبلغ 100 تا 200 دلاری را تحت عنوان کلاس های فوق برنامه و مبلغی را برای بیمه سلامت فرد، هنگام ثبت نام دانش آموز دریافت می کنند. اما مدارس خصوصی علاوه بر دریافت شهریه، بابت مواردی نظیر یونیفورم متحد الشکل، تجهیزات و رویدادهای ورزشی و کلاس های فوق برنامه، سرویس غذا و حمل و نقل، هزینه های جانبی دیگری را نیز در طی سال از والدین دریافت می کنند.

در مجموع می توان اینطور گفت که در سیستم آموزشی کانادا، شهریه و هزینه های تحصیلی کانادا شامل Application Fee (هزینه پذیرش) 100 تا 200 دلاری، شهریه سالانه (برای پاس کردن 8 تا 10 درس در طول سال، دوره های زبان انگلیسی و فرانسه و کلاسهای فوق العاده بعد از ساعت مدرسه) به طور میانگین 8000 تا 18000 دلار، هزینه قیم قانونی (Guardianship Fee) که حداکثر معادل 1500 دلار کانادا در سال است(اگر دانش آموز بین المللی زیر 18 سال سن داشته باشد، شامل قانون minor child شده و ملزم به داشتن قیم قانونی است)، هزینه بیمه سلامت و پزشکی (سالانه در حدود 1000 دلار)، هزینه لوازم التحریر و کتاب و یا هزینه خدمات جانبی دیگر در برخی از مدارس، نظیر اینترنت وای فای، غذا و موارد دیگر می شود.

ساعات و تقویم تحصیلی مدارس مقطع دبیرستان

بنابر قوانین آموزش و پرورش کانادا، سال تحصیلی و تقویم مدارس مقطع دبیرستان در این کشور توسط مرکز Schoolboard هر استان اداره می شود، اما به طور معمول سال تحصیلی از اوایل ماه Sep (شهریور) آغاز شده و تا اواخر ماه June (خرداد) ادامه داشته و شامل 194 روز تحصیلی می شود.

همچنین در طی سال و برنامه تحصیلی مدارس، تعطیلات سالانه نیز لحاظ شده است که به توضیح زیر است:

در سیستم آموزشی کانادا، به طور معمول ساعات درسی مقطع دبیرستان از 8:30 تا 14:30 بعد از ظهر است و فعالیت های فوق برنامه و ورزشی عموما در خارج از ساعات مدرسه برگزار می شود. روزهای تحصیلی هفته نیز همچون مقاطع پایین تر از روز دوشنبه تا آدینه بوده و بالطبع روزهای شنبه و یکشنبه تعطیل است.

آموزش و پرورش کانادا همچنین دارای سیستمی به نام semestered high schools است که به جای تدریس 8 درس در طول سال، 4 درس در هر ترم تدریس می شود و یک درس طولانی (حدود 70 دقیقه) برای هر درس در هر روز داده می شود.

این سیستم آموزشی به منظور درک بهتر دروس طراحی شده و برای آن دسته از دانش آموزانی که به سختی می توانند 8 درس را در طول هفته مدیریت کنند، مناسب تر است.

آموزش پس از دوره متوسطه در کانادا

سیستم آموزشی کانادا دارای شبکه وسیع و معتبری از کالج ها و دانشگاه های معتبر دنیاست و به عنوان یکی از برترین مقاصد تحصیلی دانشجویان بین المللی از سراسر دنیا شناخته می شود.

به طور کلی در آموزش و پرورش کانادا، مقطع پس از دوره متوسطه یا همان post- secondary شامل انواع مختلف زیر می شود:

• دانشگاه
• کالج
• موسسات

گفتنی است که انواع مختلف آکادمی های عالی و معتبر در سیستم آموزشی کانادا قادر به ارائه انواع دیپلم، مدرک، درجه و گواهینامه هستند و متقاضیان ادامه تحصیل می توانند برای اطمینان از اعتبار و صلاحیت دانشگاه، کالج و یا موسسه تحصیلی مورد نظر به وبسایت رسمی CICIC مراجعه کنند.

عموما اکثر موسسات آموزشی مقطع post-secondary تحت نظارت آموزش و پرورش کانادا دارای دو ترم تحصیلی در هر سال می باشند که شامل ترم تحصیلی از ماه September (شهریور) تا December (آذر) و ترم تحصیلی January (دی) تا April (فروردین) می شود؛ همچنین دوره های تابستانی نیز ارائه می شود.

دانشگاه ها

دانشگاه ها در سیستم آموزشی کانادا، رشته ها و برنامه های متنوع تحصیلی را در مقاطع مختلفی عرضه می کنند که به توضیح زیر است:

• مقطع کارشناسی (bachelors degree) : مدرک پایه و بنیادین دانشگاهی در سیستم آموزشی کانادا است که گذراندن و تکمیل آن بین 3 تا 4 سال زمان می برد.
• مقطع ارشد (masters degree) : سطح پیشرفته تحصیلات دانشگاهی آموزش و پرورش کانادا که به طور معمول اخذ آن بین 1 تا 3 سال زمان خواهد برد.
• مقطع دکترا (doctoral degree) : پیشرفته ترین سطح تحصیلی و دانشگاهی در سیستم آموزشی کانادا که پس از مقطع ارشد، دریافت آن به همراه تحقیقات و پژوهش های مربوطه، قریب به 3 تا 4 سال زمان خواهد برد.

در برخی از حرفه ها و رشته های تحصیلی نظیر پزشکی و دارو ، قانون، حقوق و آموزش و پرورش، دانشجویان میبایست برای تکمیل تحصیلات و اخذ مدرک و همچنین دریافت اجازه کار، یک دوره کارآموزی (internship) را کامل نموده و یا در یک آزمون استاندارد مرتبط قبول شوند.

با توجه به اعتبار بالای دانشگاههای کشور کانادا و مزایای بسیار تحصیل در این کشور همچون برخورداری از اجازه کار دانشجویی در کانادا ، هزینه های تحصیل و زندگی مناسب و امکان دریافت اقامت دائم PR پس از اتمام تحصیلات عالیه در این کشور، بدون شک اخذ پذیرش و ویزای تحصیلی این کشور آینده درخشانی را برای شما و فرزندانتان رقم خواهد زد.

کالج ها و موسسات آموزشی

در سیستم آموزشی کانادا انواع مختلفی از کالج ها و موسسات آموزشی معتبر و دارای تاییدیه دولتی وجود دارند که شامل موارد زیر می شوند:

• کالج ها
• کالج های استانی کاردانی (community)
• کالج های فنی و حرفه ای، هنرهای زیبا و کاربردی
• موسسات فناوری و علوم
• کالج های عمومی و فنی و حرفه ای کبک (collèges denseignement général et professionnel in Quebec)

دیگر کالج های سیستم اموزشی کانادا به طور کل خصوصی بوده و به نام کالج های حرفه و شغل (career colleges) معروف هستند؛