هبیتات 67 مونترال: نمادی از نوآوری در معماری مسکونی کانادا - مجله سایه

جهت دریافت مشاوره سفر با تور کانادا با ما همراه باشید، سفر به آبشار نیاگارا و شهرهای پیشرفته تورنتو و مونترال را در کنار ما تجربه کنید.

هبیتات 67 یک مجتمع مسکونی برجسته و نمادین در مونترال، کبک، کانادا محسوب می‌شود که توسط معمار اسرائیلی-کانادایی-آمریکایی، موشه سفدی، طراحی شده است. این بنا در کنار رودخانه سنت لارنس در منطقه سیته دو هاور (Cité du Havre) مونترال واقع شده و به عنوان یک نقطه عطف معماری شناخته می‌شود. طراحی آن شامل ترکیبی غیرمعمول از واحدهای مدولار بتنی است که به صورت مکعب‌هایی روی هم چیده شده‌اند و ظاهری بدیع و در عین حال ایستا به آن بخشیده‌اند.

برای رفع کامل ابهام، شایان ذکر است که خانه‌هایی با الهام از "هابیت" در کانادا وجود دارند، اما آن‌ها مجتمع مسکونی "هبیتات 67" نیستند. به عنوان مثال، "خانه هابیت" در بریدزویل، بریتیش کلمبیا، یک کپی واقعی از خانه هابیت در "ارباب حلقه‌ها" است که با پنجره‌های گرد و درهای ورودی گنبدی شکل، مبلمان دست‌ساز و فضای ذخیره‌سازی پنهان، تجربه اقامتی منحصر به فردی را ارائه می‌دهد. همچنین، یک اقامتگاه با تم "هابیت" در نومینینگ، کبک، کانادا وجود دارد که یک تجربه کمپینگ روستایی و سازگار با محیط زیست را فراهم می‌کند و از اجاق گاز پروپان، اجاق هیزمی و پنل‌های خورشیدی برای روشنایی استفاده می‌کند. این خانه‌ها، برخلاف هبیتات 67، مستقیماً از دنیای "هابیت" و "ارباب حلقه‌ها" الهام گرفته‌اند و تجربه متفاوتی را ارائه می‌دهند. این تمایز در نام‌گذاری و کاربری، اهمیت دقت در شناخت این بناهای معماری را برجسته می‌سازد.

در ادامه، جدول زیر به مقایسه این دو نوع بنا می‌پردازد تا هرگونه ابهام احتمالی برطرف شود:

این مقاله به تفصیل به بررسی مجتمع مسکونی هبیتات 67 مونترال، ریشه‌ها، فلسفه طراحی، ویژگی‌های معماری، سبک زندگی ساکنان و میراث ماندگار آن در دنیای معماری خواهد پرداخت.

ریشه‌ها و فلسفه طراحی: رویای موشه سفدی

هبیتات 67 از پروژه پایان‌نامه کارشناسی ارشد موشه سفدی در دانشکده معماری دانشگاه مک‌گیل سرچشمه گرفت. سفدی، متولد سال 1938 در حیفا، اسرائیل کنونی، پس از اتمام تحصیلات ابتدایی به ایالات متحده سفر کرد. او در زمان آغاز پروژه هبیتات 67، کمتر از 30 سال داشت و دیدگاه جاه‌طلبانه او برای بسیاری از معماران و شهرسازان آن زمان قابل درک نبود. این پروژه به عنوان پاسخی به چالش‌های مسکن در آمریکای شمالی و مشاهده شرایط زندگی در ساختمان‌های بلندمرتبه عمومی و حومه شهر، با هدف بازآفرینی ساخت و ساز آپارتمان‌ها شکل گرفت.

هدف اصلی سفدی از این پروژه، ارائه مسکن ارزان‌قیمت و با کیفیت بالا در محیط‌های شهری متراکم بود. او به دنبال ادغام مزایای خانه‌های حومه شهر - مانند باغ‌های خصوصی، هوای تازه، حریم خصوصی و محیط‌های چندسطحی - با صرفه اقتصادی و تراکم یک ساختمان آپارتمانی مدرن بود. این پروژه قرار بود سبک زندگی جدیدی را به تصویر بکشد که مردم در شهرهای پرجمعیت فزاینده در سراسر جهان تجربه خواهند کرد.

فلسفه "شهر در شهر" سفدی، ریشه در دوران کودکی او در یک کیبوتص (جامعه اشتراکی) در اسرائیل داشت. او به ارزش‌های اشتراک‌گذاری و زندگی جمعی عمیقاً پایبند بود و این دیدگاه، پروژه هبیتات 67 را شکل داد. او به دنبال ایجاد تعادل بین حریم خصوصی و حس اجتماع بود و می‌خواست فضایی را خلق کند که در آن همه ساکنان بتوانند در کنار هم زندگی کنند. در طرح‌های اولیه، هبیتات 67 قرار بود یک "روستای کامل" در دل شهر مونترال باشد که شامل فضاهای مسکونی، تجاری، مدارس و حتی یک هتل می‌شد و چالش‌های تراکم بالای شهری را حل کند. فلسفه او بر اساس "انجام بیشتر با کمتر" برای افزایش کارایی و کاربردی بودن طراحی بود، که نشان‌دهنده رویکردی انسان‌محور در معماری است.

با این حال، یک تناقض مهم در این پروژه وجود داشت. در حالی که سفدی هبیتات 67 را با هدف اصلی ارائه "مسکن ارزان‌قیمت" و "کیفیت زندگی بالا در محیط شهری متراکم" طراحی کرد و این آرمان ریشه در دیدگاه‌های اجتماعی و تجربیات شخصی او از زندگی اشتراکی داشت ، واقعیت اقتصادی مسیر دیگری را نشان داد. داده‌ها به وضوح نشان می‌دهند که "قیمت تمام شده ساخت سازه‌ها بسیار بالا بود" و "تقاضا برای واحدهای ساختمان، آن‌ها را گران‌تر از آنچه در ابتدا تصور می‌شد، کرده است". این تناقض بین آرمان اولیه برای مسکن ارزان‌قیمت و واقعیت هزینه‌های بالای ساخت و ساز، یکی از مهم‌ترین ملاحظات در مورد هبیتات 67 است. این پروژه به نمادی از چالش‌های اعمال ایده‌های آرمان‌گرایانه در مقیاس بزرگ شهری تبدیل شد و نشان داد که چگونه نوآوری‌های معماری، حتی با نیت خیر، می‌توانند به دلیل محدودیت‌های اقتصادی به سمت بازار لوکس سوق داده شوند. این امر بر پیچیدگی‌های برنامه‌ریزی شهری و توسعه مسکن تأکید می‌کند.

معماری و ساختار: نوآوری در بتن پیش‌ساخته

هبیتات 67 به سبک‌های معماری "بروتالیسم" (Brutalist) و "متابولیسم" (Metabolist) تعلق دارد. این مجتمع از ترکیب غیرمعمول واحدهای مدولار بتنی پیش‌ساخته تشکیل شده است. هر واحد بتنی پیش‌ساخته تقریباً 11.7 متر در 5.3 متر در 3 متر (38 فوت 5 اینچ در 17 فوت 5 اینچ در 9 فوت 10 اینچ) ابعاد دارد و وزن هر کدام 85 تن است. این واحدها در یک کارخانه اختصاصی در محل پروژه تولید می‌شدند، سپس با جرثقیل بالا برده شده و به صورت پس‌تنیده (post-tensioned) برای تشکیل ساختار پلکانی روی هم قرار می‌گرفتند. هر ماژول به عنوان یک عنصر باربر عمل می‌کند و نیاز به ستون‌های سازه‌ای اضافی را از بین می‌برد.

مجتمع از 354 مکعب بتنی پیش‌ساخته تشکیل شده است که در ترکیب‌های مختلفی چیده شده‌اند. این واحدها در سه هرم چیده شده‌اند و تا 12 طبقه مسکونی ارتفاع دارند. در ابتدا، این مجتمع شامل 158 آپارتمان بود، اما برخی از آپارتمان‌ها از آن زمان به هم پیوسته شده‌اند تا واحدهای بزرگ‌تری ایجاد شود و تعداد کل واحدها کاهش یابد. به طور کلی، 146 تا 158 واحد مسکونی با اندازه‌ها و پیکربندی‌های مختلف، هر کدام از یک تا هشت واحد بتنی به هم پیوسته، در این مجتمع وجود دارد. طرح اولیه بسیار جاه‌طلبانه‌تر بود و برای 1000 تا 1200 واحد مسکونی در سه سازه هرمی شکل با ارتفاع 20 تا 30 طبقه در نظر گرفته شده بود، اما به دلیل محدودیت‌های بودجه، تنها بخش کوچکی از آن محقق شد.

هزینه ساخت این مجموعه به رقمی حدود 22.4 میلیون دلار کانادا در سال 1967 بالغ شد (معادل تقریباً 140,000 دلار برای هر واحد)، که بسیار بالاتر از حد انتظار طراحان و خود سفدی بود. اگرچه پیش‌ساختگی با هدف کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی در نظر گرفته شده بود، اما پیچیدگی چیدمان و تقویت ماژول‌ها، هزینه‌های مواد و نیروی کار را افزایش داد و مانع از تکرار آن در مقیاس وسیع‌تر شد. سیستم سازه‌ای بر کابل‌های با کشش بالا، پس‌تنیدگی و جوشکاری متکی بود که پایداری را تضمین می‌کرد اما به پیچیدگی ساخت و ساز می‌افزود. این چالش‌های فنی و نیازهای بالای نگهداری، باعث شد هبیتات 67 بیشتر به عنوان یک "آزمایش یک‌باره" شناخته شود تا یک راه‌حل مسکن قابل مقیاس‌بندی. این نشان می‌دهد که در حالی که ایده طراحی مدولار می‌تواند کارآمد باشد، اجرای آن در مقیاس بزرگ و با تکنولوژی آن زمان، چالش‌های مهندسی و اقتصادی قابل توجهی را به همراه داشت که هدف اولیه (ارزان‌سازی) را تضعیف کرد. هبیتات 67 نمونه‌ای بارز از این است که چگونه نوآوری‌های معماری و مهندسی، هرچند از نظر مفهومی درخشان، می‌توانند در مواجهه با واقعیت‌های عملیاتی و اقتصادی با موانع جدی روبرو شوند. این پروژه به جای اینکه یک مدل برای تولید انبوه مسکن ارزان باشد، به یک نمونه اولیه گران‌قیمت و منحصر به فرد تبدیل شد که ارزش آن بیشتر در درس‌های آموخته شده از آن و تأثیرش بر تفکر معماری آینده نهفته است.

جدول زیر مشخصات کلیدی مجتمع مسکونی هبیتات 67 را به صورت خلاصه ارائه می‌دهد:

ویژگی‌های منحصر به فرد واحدها و فضاهای زندگی

هبیتات 67 دارای 15 تیپ آپارتمان مختلف است که از یک تا پنج مکعب را شامل می‌شوند. مساحت واحدها از 624 تا 3000 فوت مربع (حدود 58 تا 278 متر مربع) متغیر است. طبیعت مدولار ساختمان‌ها به آپارتمان‌ها این امکان را می‌دهد که واحدهای خود را با همسایگانشان الحاق کنند و فضاهای بزرگ‌تری ایجاد نمایند. واحدهای داخلی نیز مدولار هستند و شامل حمام‌های فایبرگلاس و آشپزخانه‌های استاندارد می‌شوند.

یکی از ویژگی‌های بارز هبیتات 67، فضاهای خارجی آن است که از چیدمان ظاهراً اتفاقی مکعب‌ها شکل گرفته‌اند. هر آپارتمان دارای حداقل یک تراس باغی خصوصی است که بر روی سقف واحد زیرین ساخته شده است. اندازه این تراس‌ها می‌تواند از تقریباً 20 تا 90 متر مربع (225 تا 1000 فوت مربع) متغیر باشد. این تراس‌ها با فضای سبز و مبلمان باغی، چشم‌اندازهای استثنایی را برجسته می‌کنند. در سال 2014، یک سولاریوم به تراس برخی آپارتمان‌ها اضافه شد که فضای غذاخوری دومی را فراهم می‌کند و حتی در زمستان‌های سرد مونترال نیز قابل استفاده است.

واحدهای هبیتات 67 به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از سه طرف دید داشته باشند و هر آپارتمان از نور طبیعی کافی بهره‌مند شود. پنجره‌های بزرگ و از کف تا سقف، چشم‌اندازهای منحصر به فردی از شهر، رودخانه سنت لارنس، و مناظر اطراف را ارائه می‌دهند. این طراحی بر نحوه چیدمان مبلمان توسط ساکنان تأثیر گذاشته و به آن‌ها اجازه می‌دهد به جای چیدن مبلمان در امتداد دیوارها، فضا را به گونه‌ای متفاوت اشغال کنند و از حرکت بین پنجره‌ها لذت ببرند. این رویکرد به طراحی، به دنبال بازتعریف زندگی شهری با الهام از حومه شهر بود. یکی از اهداف اصلی سفدی، ترکیب مزایای خانه‌های حومه شهر (باغ، حریم خصوصی، هوای تازه) با مزایای اقتصادی و تراکم زندگی شهری بود. ویژگی‌هایی مانند تراس‌های خصوصی بزرگ برای هر واحد ، پنجره‌های از کف تا سقف با چشم‌اندازهای متنوع ، و چیدمان غیرمعمول مکعب‌ها که نور و هوا را به هر واحد می‌رساند ، همگی به این هدف خدمت می‌کنند. این طراحی به ساکنان حس داشتن یک خانه مستقل با فضای باز را در یک محیط متراکم شهری می‌دهد. هبیتات 67 فراتر از یک ساختمان، یک بیانیه معماری در مورد چگونگی دستیابی به کیفیت زندگی بالا در شهرهای پرجمعیت است. این پروژه نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با طراحی خلاقانه، محدودیت‌های فضایی زندگی آپارتمانی سنتی را شکست و تجربه‌ای غنی‌تر و نزدیک‌تر به طبیعت را در قلب شهر ارائه داد. این رویکرد، در زمان خود انقلابی بود و همچنان به عنوان الگویی برای توسعه‌های شهری آینده مورد بررسی قرار می‌گیرد.

امکانات داخلی واحدها شامل سیستم گرمایش و سرمایش مرکزی و عایق صوتی عالی است. زیرساخت‌های لازم برای کابل و اینترنت نیز فراهم است. آپارتمان‌ها مجهز به تهویه مطبوع، یخچال، اجاق گاز، فر و حمام با وان/دوش هستند.

سبک زندگی و جامعه در هبیتات 67

طراحی هبیتات 67 به دنبال ایجاد تعادل بین حریم خصوصی ساکنان و حس اجتماع بود. با وجود تراکم بالا، چیدمان پلکانی و تراس‌های خصوصی، حریم خصوصی قابل توجهی را برای هر واحد فراهم می‌کند. در عین حال، وجود پیاده‌روهای مرتفع و فضاهای مشترک، تعامل و حس جامعه را تقویت می‌کند.

برخلاف ساختمان‌های آپارتمانی سنتی با راهروهای داخلی، هبیتات 67 یک شبکه از پیاده‌روها و تراس‌های خارجی را معرفی می‌کند که یک سیستم گردش چندسطحی را ایجاد می‌نماید. سه هسته آسانسور حرکت عمودی را فراهم می‌کنند، اما به جای توقف در هر طبقه، هر چهار طبقه یک بار توقف می‌کنند و به "خیابان‌های عابر پیاده مرتفع" منتهی می‌شوند. این خیابان‌های مرتفع به عنوان مسیرهای گردش مشترک عمل می‌کنند و دسترسی مستقیم به چندین واحد را فراهم می‌آورند و ایده یک سیستم مسکونی به هم پیوسته را تقویت می‌کنند. برخی از طبقات نیز فقط از طریق پله‌ها قابل دسترسی هستند که حتی افراد مسن را به فعالیت بدنی تشویق می‌کند.

هبیتات 67 امکانات رفاهی متنوعی را برای ساکنان خود فراهم می‌کند. این امکانات شامل پارکینگ سرپوشیده و روباز، یک فروشگاه رفاهی (Marché 67)، زمین‌های تنیس، و باغ‌های نگهداری شده توسط باغبانان می‌شود. در نزدیکی مجتمع، باشگاه تنیس، زمین بازی، مسیرهای پیاده‌روی، اسکی صحرایی و دوچرخه‌سواری (متصل به مسیر منطقه‌ای کانال لاشین) و پارک سیته دو هاور وجود دارد. مجتمع دارای دسترسی کنترل‌شده، ورودی با کارت کلید و خدمات آنلاین است. همچنین، ساکنان به شاتل خصوصی به مرکز شهر مونترال دسترسی دارند، اگرچه دسترسی پیاده دشوار است.

هبیتات 67 فرصتی را برای زندگی با سرعت پرجنب‌وجوش شهر، با شب‌های زنده و آتش‌بازی‌های گاه‌به‌گاه، یا با سرعت آرام و روستایی، در احاطه آب‌های رودخانه بزرگ فراهم می‌کند. این مجتمع به دلیل مدرنیسم و اصالت خود، بی‌نظیر است. ساکنان از چشم‌اندازهای بی‌نظیر چراغ‌های شهر، سیلوئت پل‌ها، زیبایی درختان افرا و بلوط، صدای ملایم رودخانه و هوای دریا لذت می‌برند. این مجتمع یک "واحه از فضای سبز، آرامش و سکوت" را ارائه می‌دهد.

این تغییر از یک "آرمان‌شهر اجتماعی" به یک "نماد لوکس معماری" نشان‌دهنده پویایی و پیچیدگی‌های توسعه شهری است. سفدی هبیتات 67 را با الهام از کیبوتص و با هدف ایجاد یک "روستای خودکفا" و "شهر در شهر" با دسترسی جمعی و مسکن ارزان طراحی کرد. این ایده یک آرمان‌شهر اجتماعی بود. با این حال، به دلیل هزینه‌های بالای ساخت و ساز ، این پروژه به جای مسکن ارزان، به یک ملک لوکس و پرتقاضا تبدیل شد. از سال 1985، این مجتمع متعلق به مشارکت محدود مستأجران است که آن را از شرکت رهن و مسکن کانادا خریداری کرده‌اند. واحدهای آن امروزه بسیار پرتقاضا و گران‌قیمت هستند، با قیمت‌هایی که در سال 2022 به 1.8 میلیون دلار کانادا می‌رسید و اجاره‌ای در حدود 2925 دلار کانادا در ماه. با این وجود، ویژگی‌های طراحی آن مانند تراس‌های خصوصی، چشم‌اندازهای بی‌نظیر، و سیستم‌های گردش چندسطحی، همچنان کیفیت زندگی بالایی را فراهم می‌کنند. در حالی که هدف اولیه برای دستیابی به مسکن ارزان‌قیمت محقق نشد، هبیتات 67 به خودی خود به یک نماد فرهنگی و معماری تبدیل شده است که ارزش آن در کیفیت طراحی و تجربه زندگی منحصر به فردی است که ارائه می‌دهد، نه در هدف اولیه اقتصادی‌اش. این یک مطالعه موردی جذاب در مورد چگونگی تغییر کاربرد و ارزش یک بنا در طول زمان است.

اهمیت و میراث معماری: نمادی از اکسپو 67

هبیتات 67 به عنوان بخشی از نمایشگاه جهانی اکسپو 67 (Expo 67)، که از آوریل تا اکتبر 1967 برگزار شد، ساخته شد. موضوع اکسپو 67 "انسان و جهان او" (Man and His World) بود و مسکن یکی از موضوعات اصلی این نمایشگاه محسوب می‌شد. هبیتات 67 به عنوان یک پاویون موضوعی مورد بازدید هزاران نفر از سراسر جهان قرار گرفت و در طول نمایشگاه، به عنوان اقامتگاه موقت بسیاری از مقامات برجسته و مهمانان مونترال نیز استفاده شد.

هبیتات 67 به عنوان یک نقطه عطف معماری و یک ساختمان شناخته‌شده در مونترال و در سطح جهانی تحسین شده است. این بنا به عنوان یک "آزمایش فوق‌العاده" و "شگفتی معماری" شهرت جهانی کسب کرد. امروزه، هبیتات 67 یک سایت میراثی محافظت شده است و بحث‌هایی در مورد تعادل بین حفظ اصالت و به‌روزرسانی‌های کاربردی در آن جریان دارد.

هبیتات 67 یک مرجع اساسی در ساخت و ساز مدولار و مسکن شهری پیش‌ساخته باقی مانده است. اصول طراحی آن، پروژه‌های بعدی را تحت تأثیر قرار داده است، اگرچه چالش‌های اقتصادی و فنی آن، دشواری‌های اعمال ساخت و ساز مدولار در مقیاس بزرگ را برجسته می‌کند. پیشرفت‌ها در پرینت سه‌بعدی، طراحی پارامتریک و فناوری پیش‌ساختگی، همچنان به رفع برخی از محدودیت‌های موجود در هبیتات 67 می‌پردازند. این پروژه به عنوان یک نمونه اولیه برای بازاندیشی فضاهای زندگی و ادغام طبیعت در محیط‌های شهری متراکم عمل می‌کند. تورهای راهنما به مدت 90 دقیقه در این مجتمع برگزار می‌شود که بازدیدکنندگان را از طریق پیاده‌روها، خیابان‌های عابر پیاده و تراس‌های معلق هدایت می‌کند.

هبیتات 67 با وجود اینکه در دستیابی به هدف اصلی خود یعنی "مسکن ارزان‌قیمت" شکست خورد ، اما به دلیل نوآوری‌های معماری و نقش آن در اکسپو 67، به یک "نماد" و "نقطه عطف" جهانی تبدیل شد. این تناقض نشان می‌دهد که موفقیت یک پروژه معماری تنها با معیارهای اقتصادی سنجیده نمی‌شود. تأثیر آن بر تفکر معماری، الهام‌بخشی برای طراحی‌های آینده، و جایگاه آن به عنوان یک اثر هنری و فرهنگی، ارزش واقعی آن را تعیین می‌کند. هبیتات 67 را می‌توان یک "شکست موفق" نامید. این پروژه نشان داد که چگونه یک ایده آرمان‌گرایانه، حتی با وجود چالش‌های عملی و اقتصادی، می‌تواند به دلیل جسارت و نوآوری خود، تأثیری ماندگار بر رشته معماری و شهرسازی بگذارد و به عنوان یک میراث ارزشمند برای نسل‌های آینده باقی بماند. این امر بر اهمیت آزمایش و نوآوری در معماری، حتی در مواجهه با موانع، تأکید می‌کند.

نتیجه‌گیری: نگاهی به آینده یک گذشته نوآورانه

هبیتات 67 مونترال، اثری از موشه سفدی، نه تنها یک مجتمع مسکونی، بلکه یک بیانیه معماری و شهرسازی است که به دنبال بازتعریف زندگی شهری بود. این پروژه با هدف ادغام مزایای خانه‌های مستقل (مانند باغ‌های خصوصی و حریم خصوصی) در یک محیط شهری متراکم و با استفاده از واحدهای بتنی پیش‌ساخته، نوآوری‌های چشمگیری را به ارمغان آورد. با این حال، چالش‌های مربوط به هزینه‌های بالا و پیچیدگی ساخت و ساز، مانع از تحقق هدف اولیه آن برای مسکن ارزان‌قیمت شد و آن را به یک اقامتگاه لوکس تبدیل کرد.

با وجود این چالش‌ها، هبیتات 67 به عنوان یک نماد معماری مدرن و یک آزمایش جسورانه در طراحی شهری، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ معماری جهان دارد. نقش آن در اکسپو 67 و تحسین جهانی که دریافت کرد، بر اهمیت آن به عنوان یک پروژه پیشگامانه تأکید می‌کند. این مجتمع همچنان الهام‌بخش معماران و شهرسازان برای یافتن راه‌حل‌های خلاقانه برای چالش‌های مسکن در شهرهای پرجمعیت است. هبیتات 67 نه تنها یادآور یک گذشته نوآورانه است، بلکه به عنوان یک منبع الهام برای آینده معماری مدولار و پایدار عمل می‌کند. بحث‌های جاری در مورد حفظ و به‌روزرسانی آن، نشان‌دهنده ارزش پایدار این بنا و اهمیت آن در گفتمان معماری معاصر است.